In de rubriek ‘Gerry kijkt tv’ pakt dr. Gerry van der List de afstandsbediening of het toetsenbord om eens te bekijken hoe de moderne wereld in elkaar steekt. Deze week heeft hij het over het slechte culturele imago van het bedrijfsleven.
Benjamin Guinness (1798-1868) was een groot man. De voortvarende Ier bracht de bierbrouwerij die zijn naam draagt, wereldwijd tot bloei en gaf een aanzienlijk deel van zijn kapitaal weg aan goede doelen. Het leven van de ondernemende filantroop zou een mooi onderwerp vormen voor een inspirerende dramaserie.
Maar het minder voorbeeldige bestaan van zijn kinderen werd blijkbaar smeuïger geacht. De Netflix-serie House of Guinness belicht het gerotzooi van zijn dochter en drie zoons die met elkaar ruzieden over de erfenis en zich op uiteenlopende manieren misdroegen. De familie Guinness was vanzelfsprekend niet blij met de historisch allesbehalve nauwkeurige voorstelling van zaken.
J.R. Ewing is het prototype van de zakenman-schurk
Recensenten vergeleken House of Guinness met Succession. Deze veelgeprezen Amerikaanse serie gaat inderdaad ook over kinderen die elkaar de tent uitvechten als hun vader, de brute baas van een mediaconglomeraat, de pijp lijkt uit te gaan. Ook hier is er weer praktisch niemand die deugt. Dit geldt eigenlijk voor zowat alle series waarin ondernemers in beeld verschijnen.
Het is een oude traditie. Zo was Dallas een langlopende kijkcijferhit over een allesbehalve voorbeeldige familie uit Texas die in de olie-industrie een fortuin heeft vergaard. Het bekendste gezinslid, J.R. Ewing, is tot op de dag van vandaag het prototype van de zakenman-schurk.
Series presenteren een somber beeld van het bedrijfsleven
Door alle streamingdiensten van tegenwoordig is het aantal series met zakenlui in een prominente rol niet meer te overzien. De kwaliteit van het vertoonde laat overigens vaak weinig te wensen over. Billions bijvoorbeeld is een meeslepend drama over een genadeloze hedgefund-magnaat.
En Exit is een van de beste Scandinavische series van de afgelopen jaren. Hierin geven topacteurs indrukwekkend gestalte aan multimiljonairs die zich gewetenloos staande houden in de Noorse financiële wereld en veel geld spenderen aan drugs en prostituees. Erg pakkend allemaal, maar je krijgt er een nogal somber beeld van het bedrijfsleven door.
Farmaceutische bedrijven komen er vaak slecht vanaf
Helemaal in het verdomhoekje zit de farmaceutische industrie. Zo belicht Dopesick de kwalijke praktijken van Purdue Pharma, een Amerikaans bedrijf dat een verslavende pijnstiller op de markt bracht.
Helaas grotendeels een waargebeurd verhaal, dus daar valt weinig op aan te merken. Toch zou het weleens aardig zijn een farmaceutisch bedrijf positief in beeld te zien als leverancier van nuttige medicijnen en vaccins waarbij de mensheid dagelijks veel baat heeft.
In progressieve tegencultuur overheerst afkeer van kapitalisme
Waarom zijn ondernemers in series bijna altijd slechteriken? Een deel van de verklaring ligt in de algemene behoefte aan boevenstreken voor het dramatische effect. Bad guys zijn nu eenmaal boeiender dan heilige boontjes. Een fatsoenlijke levenswijze is saai.
Maar minstens zo belangrijk is de bloei van een progressieve tegencultuur sinds de jaren zestig. Daarin is een vrijgevochten, non-conformistische hippie een beter rolmodel dan een hardwerkende, inventieve zakenman die samen met anderen een bedrijf opbouwt dat alom gewaardeerde diensten en goederen levert.
Series (en films) versterken de associatie van kapitalisme met hebzucht en egoïsme. Terwijl het gaat om een efficiënt economisch systeem dat mensen stimuleert om consumenten op hun wenken te bedienen.
Het is ironisch dat bij uitstek kapitalistische en winstgevende ondernemingen als Disney en Netflix een voorliefde tonen voor series die het bedrijfsleven in een ongunstig daglicht plaatsen.
In de rubriek ‘Gerry kijkt tv’ beschrijft EW-redacteur Gerry van der List elke week op donderdagmiddag een moment dat hem opviel op de Nederlandse tv, Netflix, of, welja, streamingdiensten op het internet. Nooit missen? Schrijf u in voor de nieuwsbrief.