Als scholen overwegen om kerst- en sinterklaasvieringen te schrappen uit angst voor uitsluiting, leidt dat juist tot een leegte, schrijft Zihni Özdil.
Ook dit jaar is er gedoe over scholen die Sinterklaas dan wel Kerst in de ban zouden willen doen.
Aan de ene kant begrijp ik het, als er angst is bij scholen en andere organisaties. Want wie wil er nu beschuldigd worden van uitsluiting? Wie wil een kind het gevoel geven dat het er niet bijhoort?
Alles ligt in het huidige tijdsgewricht van social-mediagedreven (f)ophef onder een vergrootglas. Elke beslissing kan leiden tot een mediastorm.
We wissen feestdagen uit
Als je handelt vanuit een oprecht verlangen, een veilige, respectvolle omgeving voor iedereen, dan kan het verleidelijk zijn om te grijpen naar het meest zichtbare, maar ook meest botte instrument uit de gereedschapskist: we halen het gewoon weg. We wissen het uit. Als het er niet is, kan het ook geen kwaad.
Maar hier wreekt zich een fundamenteel misverstand over wat diversiteit en inclusie betekenen. Inclusie is niet het creëren van een kale ruimte, waaruit alle sporen van specifieke identiteiten zijn uitgewist. Dat is door angst gedreven verlamming. Echte inclusie is proactief.
En draait om twee dingen: het actief tegengaan van onterechte uitsluiting. En het vieren van de veelkleurigheid aan verhalen, tradities en identiteiten die mensen meebrengen. Het gaat juist niet alleen om minderheden. Maar om de rijkdom van iedereen in de groep.
Anti-inclusieve houding
Bijvoorbeeld: iemand kan wit zijn, maar uit een sociaaleconomisch arme achtergrond komen, een christelijke geloof aanhangen en neurodivergent zijn (bijvoorbeeld dyslectisch). Om dan aan te nemen dat die persoon wit privilege zou hebben en daarom geen recht meer heeft op viering van tradities, is de meest anti-inclusieve houding die je kunt bedenken.
Dus door Sinterklaas of Kerstmis te schrappen zeg je niet: ‘Ieders verhaal is welkom.’ Je zegt juist: ‘Dit verhaal is te gevaarlijk, te problematisch, te beladen of te minderwaardig.’ Je sluit niet langer kinderen met een niet-christelijke achtergrond uit, maar je sluit nu iedereen uit van een gedeeld cultureel erfgoed.
Je vervangt uitsluiting van de een, met uitsluiting van de ander. En het ergste is: je berooft kinderen van de kans om te leren over die complexiteit, over geschiedenis en over elkaar. Je voorkomt het gesprek, in plaats van het aan te gaan.
Want stel je voor dat je het wél aangaat. Dat de kerstboom blijft staan en ernaast een menora of brandende kaarsen voor Diwali. Dat je uitlegt dat Sinterklaas een eeuwenoud feest is met donkere kanten. En dat we samen nadenken over hoe we het gaan vieren, op een manier waar iedereen zich in kan vinden.
Welke feestdag wijkt er straks?
Dat je vertelt over het lichtfeest van de zonnewende. Enzovoorts. Zo erken je dat er meerdere verhalen zijn. Dat die verhalen soms botsen. En dat we samen een gemeenschap vormen, die ruimte heeft voor die zoektocht.
De weg van het schrappen is een doodlopende en, als ik zo vrij mag zijn, bijzonder giftige weg. Het leidt tot een cultuur van angst en een race naar de bodem: wat wijkt er daarna? Pasen? Offerfeest? Koningsdag?
Uiteindelijk blijven we achter met een kalender waar een grijze waas van nietszeggendheid over ligt. En een samenleving die nog verder verdeeld is. Aan de ene kant mensen die zich beroofd voelen. En aan de andere kant mensen die zich nog steeds niet gezien voelen, omdat hun eigen verhaal nooit aan bod kwam.
Licht in december verdrijft duisternis
Ik zou zo graag willen dat we in Nederland het debat over diversiteit en inclusie eens verdiepen. Dat we stoppen met wijzen naar besturen, die in een onmogelijk spagaat zitten.
En ook met het vernederen van hen die elke verandering zien als een aanval. Laten we vragen stellen, in plaats van eisen. Hoe kunnen we ruimte maken? Hoe kunnen we toevoegen in plaats van wegnemen? Hoe vieren we samen? In al onze verscheidenheid?
Het licht in december, of het nu van een kerstster, een kaarsje of een open vuur komt, is er tenslotte om de duisternis te verdrijven.