EW maakt woensdag 7 december de Nederlander van het Jaar 2022 bekend. Vandaag aandacht voor 2012: Beatrix beleefde dit jaar, op haar 74ste, een van de zwaarste jaren van haar koningschap, met veel persoonlijk verdriet. Maar ze stelde het landsbelang voor het eigenbelang.
Dit portret is afkomstig uit het boek 75x Nederlander van het Jaar, dat in 2020 verscheen ter ere van EW’s 75-jarig bestaan.
Van de vaak afstandelijke koningin Beatrix was bekend dat er wel degelijk een mens school in het door haar zelf strak vormgegeven beeld van koningin. Een koningin die medeleven kon tonen en van wie ook het persoonlijke leed niet afgleed.
In 2012 kwam dat op haar 74ste op verdrietige wijze nog eens naar voren toen haar middelste zoon Friso – op dat moment 43 jaar – door een skiongeval in Oostenrijk in coma raakte. Nederland zag een in het zwart gehulde Beatrix aan de arm van Mabel, echtgenote van Friso, de bijna dagelijkse gang naar het ziekenhuis in Innsbruck maken.
Het drama zou voortduren. Anderhalf jaar lang zou Friso in coma blijven voordat hij in augustus 2013 op 44-jarige leeftijd overleed. Beatrix (1938) droeg het kruis van verdriet, maar pakte haar taken al snel weer op. Perfectionistisch, ijverig en toegewijd was ze ook in wat haar annus horribilis bleek te zijn.
In de tweede week van 2012 was het al meteen raak toen Beatrix gekleed in een lang zwart gewaad en blauwe hoofddoek een moskee in Abu Dhabi bezocht. Volgens PVV-leider Geert Wilders legitimeerde ze zo ‘de onderdrukking van vrouwen’. Voor het eerst reageerde Beatrix op de uitlatingen van Wilders, die haar al vaker de maat had genomen. Ze noemde het verwijt met instemming van premier Mark Rutte (VVD) ‘echt onzin’.
Ingrijpender was een besluit dat viel aan het Binnenhof. De Tweede Kamer schrapte de centrale rol in de kabinetsformatie: niet het staatshoofd, maar de Kamer zelf nam voortaan het voortouw in het (in)formatieproces na de verkiezingen. Het vertrouwde beeld van fractievoorzitters die hun opwachting maken op paleis Noordeinde in Den Haag behoorde plotseling tot het verleden.
Onzichtbaar gedurende de overgang van het kabinet-Rutte I naar Rutte II werd Beatrix niet. De informateurs Henk Kamp (VVD) en Wouter Bos (PvdA) brachten een beleefdheidsbezoek. Ook behield ze haar rol in de beëdiging van ministers, want de Grondwet bepaalt dat de Koning ministers en staatssecretarissen benoemt en ontslaat, en dat die ten overstaan van de Koning worden beëdigd.
Lees het omslagverhaal terug over de Nederlander van het Jaar 2021: Lale Gül
Ook die beëdiging bleek een bezoeking: die was dit jaar voor het eerst openbaar. Doordat de NOS te laat inschakelde, moest de ceremonie op Huis ten Bosch over. Dit tot hoorbare ergernis van de Koningin. ‘Niet toch. Dan wordt het een toneelstukje,’ klonk het door een openstaande microfoon.
Voor haarzelf het bewijs dat al die nieuwlichterij het ambt geen goed doet. Over digitaal communiceren had ze ook haar twijfels. Haar argwaan werd nog eens bevestigd toen haar kersttoespraak van 2012 voortijdig uitlekte.
In april 2013 zou ze afstand doen van de troon en benadrukte ze de dienende rol van de Koning. ‘Niet macht, persoonlijke wil of aanspraak op erfelijk gezag, maar slechts de wil de gemeenschap te dienen kan inhoud geven aan het hedendaags koningschap.’ Ook zou ze wijzen op de cruciale rol van prins Claus (1926-2002) met zijn ‘nuchtere en relativerende benadering’. Beatrix vermoedde dat de keuze voor deze echtgenoot wellicht ‘mijn beste beslissing is geweest’.
Op 30 april 2013 zou haar eerste zoon Willem-Alexander haar opvolgen.
Elsevier nummer 43, 24 oktober 2015