Een dag voor de verkiezingen moet ook de strategische stemmers knopen doorhakken. De peilingen zijn de afgelopen dagen weinig veranderd. In de Peilingwijzer – een gewogen gemiddelde van zes peilingen – verschuiven slechts een paar zetels.
Zo snoept de VVD een zetel weg bij de PVV. De SP haalt een zetel op bij de PvdA. Het CDA rukt tergend langzaam op, waardoor de SGP nu een zeteltje daalt.
Wat betekent dit voor de twijfelende kiezers die met hun stem vooral een coalitie van een bepaalde kleur willen bevorderen? Een update op basis van een vorige week in Elsevier verschenen artikel over strategisch stemmen.
Een slimme stem uitbrengen? Dit zijn de mogelijkheden
Henk en Ingrid moeten zwaar gokken
Modelkiezers Henk en Ingrid beseffen dat Geert Wilders niet deelneemt aan de formatie en vrezen met hun PVV-stem een links kabinet in de hand te werken. Maar door uit te wijken naar de VVD riskeren ze een coalitie waar Geert Wilders gisteren voor waarschuwde: VVD en CDA pacteren met D66 en GroenLinks, die een ruimhartig vluchtelingenbeleid doordrukken.
VVD-leider Mark Rutte sluit zo’n coalitie immers niet uit. Bovendien zakt de PvdA in de peilingen weg naar 11 zetels, waardoor een kabinet van VVD, CDA, D66 en PvdA een meerderheid mist. Dan moeten Rutte en Buma wel met Pechtold of Klaver. De SGP zakt ook iets weg in de peilingen. Henk en Ingrid moeten zwaar gokken op een rechts kabinet als ze via de SGP zo’n coalitie willen afdwingen. Maar dat wordt heel theoretisch. Gokken en de SGP gaat trouwens nooit goed samen.
Conclusie: Henk en Ingrid blijven de PVV trouw. Niet om – in Wilders’ woorden – ‘Rutte uit het Torentje te jagen en mij erin’ – maar omdat zij zich richten op de lange termijn. Een sterke Wilders kan het een kabinet Rutte-Buma-Pechtold-Klaver vanuit de Kamer erg lastig maken. Waardoor VVD en CDA een volgende keer de PVV niet meer durven uitsluiten. In de politicologische literatuur valt een dergelijke lange termijnstem zeker onder ‘strategisch kiezen’.
Wat moeten kiezers doen die lastenverlaging voorop stellen?
Kiezers die vooral willen dat VVD, CDA en D66 de lasten verlagen, hoeven niet per se bij de VVD te blijven. Want Rutte kan toch weer ‘over links’ gaan. Dit keer niet meer met de sterk verzwakte PvdA, maar met GroenLinks. Rutte spreekt slechts een ‘voorkeur’ uit voor een bondgenootschap met CDA en D66. Geen garantie. CDA-leider Sybrand Buma sprak zich in de debatten duidelijker uit dat hij niet met GroenLinks wilde: ‘Belachelijke onzin moet je bestrijden.’
Maar het blijft een gok. Van de acht coalitiemogelijkheden zijn er drie waarbij de VVD over links gaat en is er één waarbij de VVD over rechts gaat. Het CDA kan vier keer over links en één keer over rechts. Op grond van die mogelijkheden, stemmen rechtse kiezers VVD. Anders moeten ze er een persoonlijk vertrouwen-kwestie van maken: zal Buma beter woord houden dan Rutte?
Kijk gied naar peilingen: Vvd Pvv Cda liggen nek aan nek op rechts. Volgens enkele peilers doet op links D66 en misschien GL ook nog mee
— Eric Vrijsen (@EricVrijsen) 9 maart 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
En de christelijke en linkse kiezers? Wat moeten zij doen?
Christelijke kiezers die een kabinet willen met in ieder geval CDA, ChristenUnie en SGP moeten zich laten leiden door de opmars van het CDA de afgelopen dagen. De premierkansen van Buma nemen in deze slotfase toe. Als ChristenUnie en SGP leeg lopen, ten gunste van het CDA, dan verslaat Buma Rutte in de strijd om het Catshuis en krijgt Nederland voor het eerst in tien jaar weer een confessionele premier.
Nog steeds zwevend? Elsevier interviewde de lijsttrekkers over hun politieke ambities
Hetzelfde geldt voor linkse kiezers (SP, PvdA, Partij voor de Dieren) die Klaver of Pechtold een kans willen geven premier te worden. Met 15 zetels in de Peilingwijzer doet Emile Roemer (SP) niet meer mee in de strijd om het Catshuis. Bij de PvdA is het treurnis alom. Stroomt een derde deel van de SP-kiezers, een derde deel van de PvdA-kiezers en een derde deel van de Partij voor de Dieren-kiezers in het zicht van de haven naar GroenLinks, dan krijgt die partij er zo’n 10 zetels bij. Dan verslaat Klaver met 27 zetels in de eindsprint Rutte. Dan gaat mogelijk een linkse wens in vervulling en ‘krijgt Nederland voor het eerst in een kwart eeuw weer een linkse premier’.
D66 is hoe dan ook dupe van opmars van ‘Jessias’
D66 ligt in de Peilingwijzer iets voor op GroenLinks. Maar Pechtold heeft zich in de debatten op economische thema’s rechtser geprofileerd dan Klaver. Op de thema’s immigratie en milieu bleef hij links. Hij kan niet meer over Rutte en Buma heen, tenzij GroenLinks-kiezers massaal overstappen naar D66.
Dat is wegens het ‘Jessias’-effect ondenkbaar. Pechtold was begin dit jaar tamelijk dicht bij een premierschap. Op basis van de peilingen vlak voor de verkiezingen moet je concluderen dat D66 en de PvdA de dupe zijn van de opmars van ‘Klavertje’.