De regeringsleiders van de 27 resterende landen van de Europese Unie (EU) tekenden zaterdag in Rome een nieuw verdrag waarin ze elkaar eeuwige liefde beloven. Maar het enthousiasme voor de EU klonk vooral op straat. Uit het paleis Il Campidoglio klonk vooral cynisme.
Het was een aandoenlijk gezicht zaterdag in Rome. Duizenden demonstranten hadden zich gehuld in Europese vlaggen en bijna liefdevol lieten zij hun pro-EU-stem klinken. Het vergt enige moed dezer dagen om, zoals Nicola Ferraciani (31) uit Milaan deed, naar Rome te komen en tussen links- en rechtsextremisten de EU te steunen in plaats van alleen maar te bekritiseren.
Al is ook Ferraciani niet zonder kritiek: ‘Italië is te snel bij de euro gekomen. Wij hadden eerst onze economie op orde moeten brengen en pas na een jaar of tien lid moeten worden.’
Goedkoop politiek cynisme
Ferraciani is een van de weinige pro-EU-demonstranten die niet uit Brussel zijn ingevlogen of gesubsidieerd werk doen. Hij werkt voor een commercieel evenementenbureau dat onder meer de beroemde modeshows in Milaan organiseert. Gewoon een jongeman met een mooie loopbaan die gelooft dat Europa beter af is als het een blok vormt.
Maar de Europese vlaggen die op straat voor 1 euro werden verkocht, bleken al net zo goedkoop als het politieke cynische dat uit paleis Il Campidoglio klonk. In de Orazi e Curiazi-zaal, waar de basis werd gelegd voor het Romeinse Rijk, tekenden 27 regeringsleiders zestig jaar na het beroemde Verdrag van Rome (1957) een nieuw verdrag om elkaar opnieuw en eeuwig de liefde te verklaren. Demissionair premier Mark Rutte (VVD) over de nieuwe liefdesverklaring: ‘De tekst zelf is soit.’ Ofwel: betekent niets.
Nou, daar kun je het mee doen als pro-EU-demonstrant. Rutte nogmaals: ‘De ever closer union is dood. Het federale Europa is dood. Daar praat niemand meer over. Natuurlijk is er wat gehobbyd in de tekst over een sociaal Europa, maar dat betekent beslist niet een Europese WW.’
Dit is niet alleen cynisch, het is ook leugenachtig.
EU-afspraken blijken niets waard
Het nieuwe Verdrag van Rome telt vier punten waarin de regeringsleiders de burgers melden dat ze een veilig Europa willen (1), welvarend en duurzaam (2), sociaal (3), en sterker als mondiaal machtsblok (4). Dat kun je vinden en willen maar als je daarvoor tekent, moet je het ook waar willen maken. En niet, zoals Rutte deed, doen alsof de mede door hem getekende tekst niets waard is.
Hoe kun je dan als burger niet cynisch worden over de Europese Unie?
EU-afspraken blijken vaak al niets waard. Denk aan de euro- en Schengen-afspraken. In die zin past het nieuwe Verdrag van Rome in een duistere EU-traditie en heeft Rutte nog deels gelijk ook. Men komt samen op een mooie plek, eet smakelijk, lacht, schudt handen, tekent een document en gaat op de foto waarna vrolijk wordt verklaard dat het allemaal niets betekent.
Wat uiteindelijk vaak weer een leugen blijkt. De Europese Unie heeft een lange adem. Lukt het vandaag niet om te federaliseren, dan morgen wel en anders wel over tien, twintig, dertig jaar. Oude teksten duiken telkens weer in nieuwe varianten op.
Rutte sloeg al eens een modderfiguur met zijn ‘geen geld meer naar de Grieken’. Dat geld kwam er toch.
En ook de federalisering van Europa gaat wel degelijk door, ook al heeft volgens Rutte niemand het er meer over. Een ex-diplomaat: ‘De afgelopen jaren zijn er bakken soevereiniteit overgedragen.’ Diezelfde diplomaat: ‘Er komt een fiscale Unie (EU-belastingen) en eurobonds (zeg maar: euro-staatsleningen).’ Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem (PvdA) heeft altijd gezegd dat dat niet nodig was, maar het gaat sluipenderwijs toch gebeuren. Of de euro ploft.
Europeanen hechten aan de EU
Rutte, Dijsselbloem en velen van zijn collega’s lijken te onderschatten hoezeer Europeanen zoals Ferraciani hechten aan de EU. Deze burgers accepteren best dat de EU niet perfect is, dat er fouten worden gemaakt en dat er misschien moet worden ingeschikt en betaald. Maar wat krijgen zij voorgeschoteld? Leugens.
Nauwelijks een wonder gezien het inzicht van Commissievoorzitter en EU-veteraan Jean-Claude Juncker: ‘We weten wel wat we moeten doen, maar niet hoe we daarna moeten worden herkozen.’ Ofwel: Burgers zijn te dom om te snappen wat de EU nodig heeft en daarom moeten we maar liegen en maskeren, want anders raken we onze baan kwijt.
Regeringsleiders schaden de EU
Deze opvatting en het gedrag waartoe dit leidt, zoals ook weer in Rome, stompen geweldig af. Ook EU-enthousiastelingen als Ferraciani worden er moedeloos van. De regeringsleiders denken kennelijk dat de EU zeer impopulair is en dat zij het Europese bouwwerk alleen kunnen redden en versterken met leugens en gemanipuleer.
In de veronderstelling dat burgers te dom zijn om dat te zien. Daarmee schaden de regeringsleiders telkens het vertrouwen in de EU en zijn zij waarschijnlijk een grotere bedreiging voor de EU dan EU-sceptische of EU-cynische burgers. Het nieuwe Verdrag van Rome bevestigde dat nog maar eens.