Het correctief wetgevingsreferendum – waarmee kiezers een aangenomen wet definitief kunnen verwerpen – kan niet langer rekenen op de steun van GroenLinks en PvdA. Dat komt voor het grootste gedeelte door de ervaringen met het Oekraïne-referendum.
‘De PvdA was in beginsel voor, maar door de ervaringen met het Oekraïne-referendum niet meer,’ zegt PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk in een interview met nieuwszender BNR. ‘Dat referendum schiep vooral onduidelijkheid in plaats van meer vertrouwen van burgers in de politiek.’ In het geval van GroenLinks werd het correctief referendum uit het verkiezingsprogramma geschrapt.
Twee keer behandelen
D66, mede-indiener van het initiatiefwetsvoorstel om de Grondwet te wijzigen, blijft nu zonder steun van de twee politieke partijen achter. De Tweede en Eerste Kamer hebben het voorstel al een keer aangenomen, maar een grondwetswijziging moet altijd twee keer worden behandeld. Minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) riep de drie partijen onlangs op haast te maken met het voorstel. Ze moeten de initiatiefwet opnieuw indienen voor een tweede lezing. De drie komen pas volgende week bij elkaar om het erover te hebben.
Wat D66 betreft kan de tweede lezing doorgaan. ‘Dan kunnen alle partijen in de Kamer wederom aangeven hoe ze tegen het correctief referendum aankijken,’ zegt Tweede Kamerlid Rob Jetten. ‘En dan kunnen we met elkaar ook leren van de lessen uit het Oekraïne-referendum.’
Overigens betekent dat volgens Jetten niet dat D66 per se ‘een vervelende ervaring’ heeft gehad met het Oekraïne-referendum. Volgens hem is er met het referendum geluisterd naar de bezwaren van de burger, en heeft de regering die op een goede manier beantwoord. ‘Het is een mooi voorbeeld geweest,’ aldus Jetten. Maar het onderwerp – het verdrag met Oekraïne – is volgens hem ‘een ingewikkeld onderwerp’. Hij wil met de Kamer vaststellen welke onderwerpen geschikt zijn om in een referendum voor te leggen.
Zwaarder middel
De SP en Forum voor Democratie hekelen de houding van PvdA en GroenLinks. ‘Deze wet verdient een serieuze verdediging,’ zegt bijvoorbeeld SP-Kamerlid Ronald van Raak. ‘Iemand moet het doen. D66 kan het doen of de minister. (…) Het moet serieus en niet halfbakken en met grote tegenzin.’
Het correctief referendum is een zwaarder referendum dan het raadgevend referendum – het type referendum dat werd gehouden over het associatieverdrag met Oekraïne. Met het correctief referendum kunnen kiesgerechtigden een wetsvoorstel verwerpen dat al is aangenomen door het parlement. Het referendum is ook een onderwerp bij de kabinetsformatie. Twee van de onderhandelende partijen – VVD en CDA – hebben er nooit iets in gezien.