Nederland bevindt zich ‘volop in het vizier van Russische inlichtingendiensten’. Het wemelt van de spionnen die hier ‘onder valse vlag informatie verzamelen die voor Rusland van belang is’ en tevens proberen de politiek te manipuleren. Dit meldt de AIVD in het jaarverslag dat vandaag naar de Tweede Kamer gaat.
De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst(AIVD) waarschuwde vorig jaar ook al voor Russische spionnen, maar vooral in de context van bedrijfsspionage. Ook ging het toen over het gevaar van hackers die digitale systemen binnendringen van essentiële publieke diensten.
Menselijke bronnen
De nieuwe stand van zaken is volgens de AIVD dat digitale aanvallen weliswaar in het oog springen, maar dat ‘Russische spionage ook plaatsvindt via inlichtingenofficieren die menselijke bronnen proberen te rekruteren’.
Er zijn ‘structureel Russische inlichtingenofficieren aanwezig’ die snuffelen in ‘uiteenlopende geledingen van de samenleving’ en die met ‘spionage, propaganda en desinformatie’ de democratische besluitvorming proberen te beïnvloeden. De AIVD waarschuwt dat ‘de impact hiervan aanzienlijk kan zijn’.
Directeur Rob Bertholee van de AIVD schrijft: ‘In de VS wordt onderzocht of de presidentsverkiezingen mogelijk door Rusland zijn beïnvloed. Ook ten aanzien van Nederland zijn dossiers en processen aan te wijzen waar Rusland belang heeft bij de uitkomst, waarbij beïnvloeding en manipulatie op de loer liggen.’ In een toelichting zegt de AIVD dat er geen bewijzen zijn dat Rusland de uitslag van de Nederlandse verkiezingen naar zijn hand probeerde te zetten.
‘De activiteiten van Rusland richten zich binnen de spionage ook op beïnvloeding van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en publieke opinie. Bij deze heimelijke politieke beïnvloeding spelen het verspreiden van desinformatie en propaganda een belangrijke rol. Rusland en de Russische inlichtingendiensten kennen een lange traditie op dit terrein,’ stelt de AIVD. Ook bedrijven waren het slachtoffer van (Russische) hackers. De AIVD onderzocht aanvallen in de sectoren ICT, maritieme technologie, biotechnologie en lucht- en ruimtevaart.
De AIVD constateerde ‘langdurige en omvangrijke infecties bij diverse buitenlandse (defensie)bedrijven. Hierbij zijn naast persoonsgegevens ook zeer gevoelige en geavanceerde maritieme, ICT-, energie- en defensietechnologieën gestolen. Dergelijke aanvallen vormen een bedreiging van het economisch verdienvermogen en de militaire slagkracht.’
Digitale spionage
Omvangrijke en hardnekkige digitale spionage-aanvallen troffen vorig jaar allerlei overheidsinstellingen. Het Nationaal Detectie Netwerk, een onderafdeling van de AIVD, ontdekte de aanvallen en alarmeerde de instanties.
De beveiliging van computersystemen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND), het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) en het directoraat-generaal Vreemdelingenzaken van het ministerie van Veiligheid en Justitie was volgens de AIVD onvoldoende en moest inderhaast worden verbeterd. Ook de Rijkspas – een smartkaart waarmee ambtenaren en soms ook niet-ambtenaren toegang hebben tot ministeries en andere overheidsgebouwen – bleek kwetsbaar.