Zes Europese landen willen nog een half jaar paspoort- en andere controles houden aan hun binnengrenzen. Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zweden, Noorwegen en Frankrijk – die deel uitmaken van Schengen – hebben dit laten weten aan de Europese Commissie.
Dimitris Avramopoulos, Eurocommissaris voor Migratie en Binnenlandse Zaken, heeft de aanvraag ontvangen.
Volgens de Griek worden de meldingen ‘in detail’ beoordeeld, ‘maar kan dit niet de nieuwe norm in de Schengenzone worden’. Deze tijdelijke grenscontroles moeten een uitzondering op de regel blijven en een ‘laatste redmiddel’, zegt hij na een bijeenkomst van de EU-ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken vrijdag.
De Schengenzone bestaat uit het grondgebied van 23 van de 28 EU-lidstaten plus Noorwegen, IJsland, Zwitserland en Liechtenstein. Binnen deze zone kunnen inwoners van de aangesloten landen vrij in- en uit reizen. De buitengrenzen worden gezamenlijk bewaakt. Bijvoorbeeld die tussen Griekenland en Turkije en de Zuid-Europese landen met Noord-Afrika.
Met bootjes van Turkije naar Griekenland
Maar het schort juist aan de bewaking van de buitengrenzen. Toen de migratiecrisis in de zomer van 2015 op zijn hoogtepunt lag, kwamen duizenden migranten onbekommerd met bootjes van Turkije naar Griekenland. Zij stoomden dwars over de Balkan op in de richting van Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Nederland.
Tot de EU een deal met Turkije sloot over het indammen van deze migratiestroom en Macedonië – geen EU-land noch partij bij Schengen – de grens met Griekenland hermetisch afsloot. Schengenland Hongarije, dat zich ziet als de beschermheer van de christelijke Europese waarden, zette eerder al grenshekken neer. Duitsland en Oostenrijk besloten de grenscontroles op te voeren.
Is Schengen door al deze maatregelen ten dode opgeschreven? De Estse minister Andres Anvelt, die de raad van ministers voorzat, vindt ‘de geruchten dat Schengen nu dood is overdreven’. Volgens hem ‘is er begrip bij de andere landen voor zorgen over migratie en terreur. Het is zaak een balans te vinden tussen de vrijheid van verkeer en die zorgen’. Estland is dit half jaar voorzitter van de Europese Unie (EU).
Regels voor tijdelijke controles oprekken
Om aan de zorgen tegemoet te komen heeft de commissie vorige maand voorgesteld de regels voor tijdelijke controles aan de binnengrenzen in ‘uitzonderlijke situaties’ op te rekken. Nu kan een lidstaat die meent dat de nationale veiligheid in gevaar is toestemming aan Brussel vragen om een half jaar controles aan de binnengrenzen in te voeren, en daarna verlenging aanvragen. Voor goedkeuring moeten de andere lidstaten worden geraadpleegd.
De Europese Commissie wil nu de eerste aanvraag voor een jaar laten gelden. Als dezelfde (terreur-)dreiging dan nog steeds bestaat kan het land zes maanden verlenging vragen, en daarna opnieuw, tot alles bij elkaar uiterlijk drie jaar grenscontroles. Avramopoulos riep de ministers op snel een besluit te nemen over het voorstel.