Wijlen Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan draaide in het diepste geheim een geheel eigen anti-radicaliseringsproject, waar de ontslagen ambtenaar Saadia a.T. nu voor op lijkt te draaien. Dat blijkt uit onderzoek van Elsevier Weekblad, dat inzage kreeg in vertrouwelijke stukken en sprak met betrokkenen.
Het project, met als codenaam Grijze Campagne, werd met veel geheimzinnigheid omkleed en aan het zicht van de controle onttrokken. Wethouders en de gemeenteraad werden niet geïnformeerd en ook op het stadhuis wisten maar weinig mensen van het bestaan. De campagne mocht op geen enkele wijze te relateren zijn aan de gemeente Amsterdam.
De Grijze Campagne omvat een serie van 25 filmpjes die, na goedkeuring van de burgemeester, op YouTube zouden worden gedeeld. In de filmpjes is een door de gemeente ingehuurde Marokkaanse Amsterdammer te zien die vertelt over zijn worstelingen met zijn afwezige vader, meisjes en aanvaringen met de politie. In een van de scripts zegt hij bijvoorbeeld: ‘Waarom is elke politieman, elke uitsmijter, elke stadswacht een klootzak?’
Lees meer in Elsevier Weekblad
Het Van der Laan-project waar niemand van mocht weten
Hoofdofficier van justitie Theo Hofstee en de Amsterdamse politiecommissaris Pieter-Jaap Aalbersberg waren wel op de hoogte, maar waren het er niet mee eens dat de overheid aan heimelijke beïnvloeding zou doen. Bovendien zou de campagne bijdragen aan negatieve beeldvorming van agenten. Desondanks ging Van der Laan er toch mee door.
Geen woorden als ‘jihad’
’Doel van de campagne is het ondermijnen van de waarden, emoties en de aantrekkingskracht van de gewelddadige jihad en deze te vervangen door een nobele, interne psychologische strijd’, zo staat te lezen in een van de vertrouwelijke stukken. De vlogs moeten jongeren een spiegel voorhouden, maar op nadrukkelijk verzoek van Van der Laan mag religie geen enkele rol spelen in de filmpjes. Ook woorden als ‘jihad’ zijn uit den boze.
Het idee komt uit de koker van de Ier David Kenning, die sinds 2015 de gemeente Amsterdam adviseert op het gebied van radicalisering. Kenning heeft namens de geheime diensten in Irak gewerkt en daar dossiers bestudeerd van plegers van zelfmoordaanslagen.
Kenning gelooft in een sterke ‘tegenboodschap’ die moet voorkomen dat radicale jongeren gewelddadig worden. Maar die boodschap komt minder goed aan als het een soort SIRE-campagne van de overheid is, vandaar dat op geen enkele wijze mag blijken dat de gemeente Amsterdam achter de campagne zit.
Factureren vanuit een aparte bv
Vanuit de gemeentelijke afdeling Radicalisering en Polarisatie worden Saadia a.T en Mounir Dadi op het project gezet. Zij moeten op zoek naar een geschikte kandidaat. Het moet een jonge Marokkaanse Amsterdammer zijn die authentiek overkomt, maar die ook bereid is het risico te nemen dat hij als acteur wordt ontmaskerd en dan geen rugdekking krijgt van de gemeente.
Uiteindelijk vinden Saadia en Mounir via Scholten & Partners, een bureau dat de gemeente Amsterdam vaker inhuurt, een geschikt acteur: Said. Maar omdat Scholten & Partners ook niet van de opdracht mag weten, moet hij facturen vanaf een apart opgerichte bv sturen.
In december 2016, anderhalf jaar na de start van de Grijze Campagne, maakt Van der Laan een ommezwaai. Na vechtpartijen in de Ummah-moskee, wil hij ineens wél iets met religie in de filmpjes doen. Hoe kan het dat zijn ambtenaren dat niet hebben gedaan?
Wanneer betrokkenen hem erop wijzen dat hijzelf de expliciete opdracht gaf om religie er juist buiten te houden, wordt hij woedend. Als David Kenning eind 2016 ook nog eens aangeeft in verband met gezondheidsredenen geen betaalde werkzaamheden meer te willen verrichten voor de gemeente, komt het project stil te liggen.
‘Saadia had niet eens de bevoegdheden’
In plaats dat Van der Laan de stekker eruit trekt, zoekt hij ruzie met zijn ambtenaren. Als de filmpjes uitlekken, moet hij aftreden, zo vreest hij. De manager van Saadia en Mounir stapt in begin 2017 op. In juni dient Saadia haar ontslag in, twee weken later wordt ze geschorst.
Bureau Integriteit meldt op haar computer in april al zaken te hebben aangetroffen die onderzoekers niet kunnen verklaren. Waarom factureert Said niet namens Scholten & Partners, maar namens een bedrijf dat op zijn naam staat? Waarom is de gemeente Amsterdam de enige opdrachtgever van dat bedrijf, en is nergens terug te vinden wat dat bedrijf precies voor de gemeente doet? Desondanks wordt er in april 2017 niks met de vragen en bevindingen gedaan. Het verslag wordt pas uit de la getrokken wanneer Saadia haar ontslag indient.
Een betrokkene meldt bij Bureau Integriteit dat de facturen van Said op de Grijze Campagne slaan, maar daar wordt niks mee gedaan. De gemeente doet eind augustus 2017 aangifte tegen Saadia wegens belangenverstrengeling en fraude, en geeft haar ‘strafontslag’ (oneervol ontslag, waarbij ze ook het recht op een ww-uitkering verliest). In het dossier dat bij de politie wordt ingeleverd, zitten wel de facturen van Said, maar géén stukken van de Grijze Campagne.
Betrokkenen snappen niet waarom de zaak nog niet is geseponeerd. ‘Saadia had niet eens de bevoegdheden om opdrachten te verstrekken of mensen in te huren zonder toestemming van anderen. Ingediende facturen moesten nog zeker door twee leidinggevenden worden goedgekeurd. Ik denk dat Van der Laan zo hard heeft opgetreden tegen Saadia omdat hij bang was dat ze uit de school zou klappen over de Grijze Campagne.’
Het is onduidelijk of loco-burgemeester Kasja Ollongren (D66), sinds afgelopen donderdag minister van Binnenlandse Zaken, op de hoogte was. CDA in Amsterdam trekt aan de bel. ‘Alles moet nu boven tafel,’ zegt gemeenteraadslid Diederik Boomsma.
Bizar. Net verzocht om nieuwe schr. vragen hierover vóór commissiebesperking donderdag te beantwoorden. Alles moet nu boven tafel. https://t.co/g8Gr5VV5Eg
— Diederik Boomsma (@DiederikBoomsma) October 29, 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Wat moet er precies zo geheim blijven? Lees meer in dit verhaal van Nikki Sterkenburg >