De EU-leiders zijn vrijdag bijeen in het Zweedse Gotenburg voor een top over een sociaal Europa. Zonder de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die met de uiterst moeizame formatie in eigen land wel iets anders aan haar hoofd heeft.
Jean-Claude Juncker is heel blij dat het – in zijn ogen – nu eindelijk tot een top over een sociaal Europa is gekomen. De Luxemburger heeft van het waarborgen van sociale rechten een van de pijlers onder zijn voorzitterschap van de Europese Commissie gemaakt.
Overdacht van soevereiniteit gaat met gezwinde pas door
Hij beschouwt het Europese project ‘in de kern’ als sociaal. ‘Het gaat het niet alleen om de interne markt, om geld, om de euro. Ook onze gemeenschappelijke waarden en levenswijze zijn belangrijk,’ zei Juncker eens. Gisteren voegde hij daar nog eens toe dat de economische crisis voorbij is, maar de sociale allerminst. Hij sprak zelfs van ‘de grootste sociale crisis voor diverse generaties’. Hij formuleerde twintig principes over onder meer rechten op de arbeidsmarkt. Denk bijvoorbeeld aan afspraken over het minimumloon, begeleiding bij werk, gelijke kansen, eerlijke lonen en pensioenregelingen.
Rutte sprak eerder over een sociaal Europa als een afgelikte lolly van Zuid-Europa. Daarmee doet hij alsof een thema waarover al jaren zonder succes wordt gesproken, is verdwenen. Niets is minder waar, schrijft Jelte Wiersma in zijn wekelijkse essay >
Het voorstel, waaronder straks aan het einde een handtekening wordt gezet, is niet bindend. Uiteindelijk gaan de lidstaten (vooralsnog) zelf over hun sociale wetten. Juncker wil dat de tekst evenwel niet wordt beschouwd als ‘een gedicht’. Want dat is het niet, beklemtoont hij, het is ‘een programma’. Tegenstanders van het EU-project zien de ontwikkelingen met lede ogen aan, omdat de overdracht van nationale soevereiniteit met gezwinde pas doorgaat.
Angela Merkel schittert door afwezigheid
Er is overigens één belangrijk persoon die schittert door afwezigheid: de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Zij probeert met man en macht de vastzittende formatie van haar Jamaica-coalitie vlot te trekken. Want als dat niet lukt, dreigen er nieuwe verkiezingen. Heeft een dergelijke top zonder de almachtige stem van Duitsland eigenlijk wel zin?
De gastheer van de top, de Zweedse premier Stefan Löfven, is een beetje teleurgesteld. Vlak voor hij de vergaderzaal binnentrad, zei hij: ‘Natuurlijk had ik haar hier graag willen hebben, maar ik begrijp de situatie waarin ze verkeert volkomen.’ Dat komt haar op kritiek te staan van de Portugese politicus Maria João Rodrigues, die mede aan de basis stond van de sociale pijlers. Ze noemt Merkels verwoede formatiepoging ‘een slap excuus’.
Voor sommige leiders zoals de Hongaarse premier Viktor Orbán is het misschien ook wel fijn dat het dominante Duitsland er even niet is. Orbáns verzet tegen het Duitse dictaat is befaamd. De Nederlandse premier Mark Rutte (VVD) is er wel bij in Zweden – en hij zal er met zijn collega’s bij de Britse premier Theresa May op aandringen meer te doen om straks een Brexit-deal te kunnen bereiken. Misschien dat het Britse vertrek, zoals wel vaker op EU-toppen, alsnog het hoofdthema wordt en de hele sociale agenda zal overschaduwen.