Een verontruste medewerker van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) trekt aan de bel. Topambtenaren op ministeries zouden zich herhaaldelijk bemoeien met onderzoeken van het instituut, dat als onafhankelijk dient te fungeren.
Zijn de uitkomsten voor hen onwelgevallig, dan wordt er druk uitgeoefend om de conclusies aan te passen, staat in de brief die is gepubliceerd door Nieuwsuur.
Van beïnvloeding van vraagstelling tot herschrijven van conclusies
De onderzoeker schrijft in de klacht: ‘Ik werk al sinds 1981 in het beleidsonderzoek, maar zaken als onder druk van beleid en zelfs van je eigen directeur bevindingen weghalen uit rapporten of slechtere offertes kiezen boven betere, dat heb ik nog nooit meegemaakt.’ Ze maakt een zeven pagina’s lange opsomming van diverse manieren waarop de politiek het WODC heeft beïnvloed. Het gaat van directe beïnvloeding van het ministerie op onderzoeksrapporten op vraagstelling en methoden, tot het redigeren van teksten en zelfs het achteraf herschrijven van conclusies.
Meer over fake news
Nikki Sterkenburg: ‘Het zou een blamage zijn, een overheid die nepnieuws checkt’
Uit de interne klacht blijkt onder meer dat ambtenaren conclusies over bijvoorbeeld de legalisering van wiet herschrijven en dat er kritiek wordt geuit op de onderzoeksopzet van bepaalde onderzoeken over coffeeshops. Bij het onderzoek naar de legalisering van de wietteelt wilde het ministerie van Justitie per se dat de uitkomst was dat legalisering niet haalbaar was.
WODC verliest aan geloofwaardigheid
Rapporten van het ‘onafhankelijke’ WODC hebben veel gewicht in de Tweede Kamer. WODC-rapporten hebben veel invloed op beleidsvorming in Nederland, vooral bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Hoewel het WODC in het gebouw van Justitie en Veiligheid gevestigd is, dient het onafhankelijk te opereren.
Het instituut hanteert bovendien een protocol waarin staat dat inmenging van ambtenaren strikt verboden is.
Desalniettemin lijken ambtenaren het de normaalste zaak van de wereld te vinden. Ze zouden er zelfs over mailen, met bijvoorbeeld de vraag om ze op de hoogte te houden. Maar ook met de opdracht om eindconclusies te veranderen. Uit een mail van een topambtenaar wordt geciteerd: ‘Omdat dit dossier zó politiek gevoelig is. (…) Dan zal de minister zeker moeten gaan uitleggen wat er precies is bedoeld en hoe het zat.’ Hierna is het rapport aangepast. Zelfs wanneer de onderzoekers het eens zijn over de eindconclusies, wordt geschreven: ‘Wij kunnen hiermee niet instemmen.’
De WODC-directeur zou uiteindelijk zijn gezwicht voor de politieke druk. Hij herschreef de conclusie van het WODC-rapport, zonder de wetenschappelijke begeleidingscommissie daarvan op de hoogte te stellen, en bovendien tegen de wil van de onderzoekers in.
De interne klacht stamt uit 2014, maar belandde pas in 2016 op het bureau van de secretaris-generaal, de hoogste ambtenaar op het ministerie van Justitie. Het ministerie heeft tot op heden geen formeel onderzoek ingesteld. Minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus reageert: ‘Dit had niet zo mogen gebeuren. Het beleid moet losstaan van wetenschappelijke onderzoekers. Als de politiek wil dat het WODC iets onderzoekt, dan moet het beleid zich hier niet mee inlaten.’
De Tweede Kamer eist donderdag dat hij nog voor de Kerstdagen tekst en uitleg komt geven over de misstanden bij het onderzoeksinstituut.