VVD-premier Mark Rutte dempt de onrust in de Eerste Kamer over het eventueel opheffen van dit instituut. Hij komt met een feitelijke wijziging van het Regeerakkoord.
Rutte reageerde dinsdag op vragen van Annemarie Jorritsma (VVD) en andere fractieleiders in de Senaat over de precieze opdracht van de Staatscommissie die de toekomst van het parlementair stelsel onderzoekt. Het Regeerakkoord van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie bevat een zinnetje waaruit de fractieleiders concluderen dat de Eerste Kamer met opheffing wordt bedreigd.
Grondwettelijke toetsing
De Staatscommissie onder leiding van Johan Remkes (VVD) bekijkt onder andere de zogenoemde Grondwettelijke toetsing: rechters krijgen dan de mogelijkheid om wetten buiten de orde te plaatsen omdat ze die in strijd achten met de Grondwet.
Meer over Rutte III
Gerry van der List: De onrustbarende SP-taal van Ferdinand Grapperhaus
Als die mogelijkheid er komt – er ligt reeds een initiatief-wetsvoorstel – dan staat het nut van de Eerste Kamer ter discussie. Want als rechters nieuwe wetten gaan toetsen op grondwettelijkheid en juridische kwaliteit, gaan ze op de stoel van de senatoren gaan zitten en hebben die laatsten eigenlijk geen functie meer.
Remkes zei eerder in Elsevier Weekblad dat de Eerste Kamer intact blijft.
Regeerakkoord maakt ongerust
Maar het Regeerakkoord maakt de Eerste Kamer ongerust. In de passage over de grondwettelijke toetsing staat dat de staatscommissie-Remkes hierop zal studeren: ‘Mede in relatie tot de positie van de Eerste Kamer.’
Op vragen van VVD, D66 en SP zei Rutte dat het kabinet ‘niet van plan is de Eerste Kamer via een omweg af te schaffen’.
Jorritsma (VVD): ‘Waarom staat er dan dat zinnetje?’
Rutte herhaalde zijn woorden, maar intussen trok D66-minister Kasja Ollengren een zuinig mondje waaruit toch een zeker voornemen sprak om de senaat op te heffen, zoals D66 altijd al wilde.
Jorritsma was niet helemaal gerustgesteld: ‘De premier beschrijft het als een loze zin, maar plaatst er toch weer een vraagteken bij.’
Tiny Kox (SP) riep Rutte op duidelijk te zijn: ‘Eerlijk duurt het langst.’
Thom de Graaf (D66) sprak van ‘Een valse noot in Ruttes partituur’.
De premier zei dat hij het Regeerakkoord niet meer kon veranderen, maar hij redde zich eruit door te zeggen dat in het omstreden zinnetje voortaan ‘het stelsel van Eerste en Tweede Kamer’ moet worden gelezen in plaats van ‘Eerste Kamer’.
Met veel gevoel voor ironie: ‘Het zorgvuldige behoud van eenheid in de grootste regeringspartij is niet helemaal gelukt.’
Sinterklaassfeer
Opvallend was de milde sfeer in de Eerste Kamer tijdens het eerste grote debat met Rutte III. Er heerste een Sinterklaasfeest-stemming, waarbij SP-fractieleider Tiny Kox zei ‘te hopen dat iedereen alles in zijn schoentje vindt dat hij wenst’. En mochten er geschenken overblijven, dan konden die naar ‘alle goede lokale initiatieven voor hulp aan kinderen die in armoede opgroeien’. Alle medewerkers van de Eerste Kamer vonden ‘s ochtends twee chocoladeletters op hun werkplek. ‘Met een S van Sinterklaas en een S van Senaat. Melk en puur,’ aldus een woordvoerder.
De premier nodigde alle andere fractie uit tot samenwerking. Alleen tegenover ‘de virulente anti-islam partij’ nam hij de aanvalshouding aan. Toen Marjolein Faber (PVV) zei dat haar woorden niet correct werden weergegeven, gaf Rutte haar een sneer: ‘Ik was even de buitengewoon genuanceerde stijl van de PVV vergeten.’
Faber hield maandag een scherp anti-islam betoog en kwam nu met moties voor een verbod op alle ‘islamitische uitingen en gedragingen van de politie’ en een onderzoek naar de financiering van terrorisme via de opbrengst van het certificeren van halalproducten.
Rutte zei blij te zijn dat de politie ‘in de haarvaten van de samenleving zit. De ene keer een iftarmaaltijd, de andere keer een voetbalwedstrijd of een postzegelclub. Als de PVV leden en ledenvergaderingen zou hebben, dan zou de politie daar ook verschijnen.’
De PVV-moties werden weggestemd.