Vertrouwde patronen en opzienbarende trendbreuken wisselen elkaar af in de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen. Wie zijn de grootste winnaars en verliezers in de grote steden?
Net als vier jaar terug zijn de lokale partijen bij elkaar opgeteld het grootst, terwijl in veel gemeenten ook VVD en CDA hun sterke positie hebben behouden. Maar lang niet alles blijft bij het oude: GroenLinks en nieuwkomer DENK mogen zich de grote winnaars noemen, terwijl D66 en de PvdA forse klappen incasseren. Bij de PVV, die in 28 gemeenten voor het eerst meedeed, zullen de gevoelens gemengd zijn
De winnaars
GroenLinks zal de nodige champagneflessen hebben ontkurkt toen de resultaten bekend werden. Vooral in de grote steden is de winst van Jesse Klavers partij overweldigend. In de tien grootste gemeenten kreeg GroenLinks er minstens twee zetels bij.
In Amsterdam, Delft, Arnhem en Nijmegen – de linkse studentenstad die bekendstaat als ‘Havana aan de Waal’ – is de partij zelfs de grootste van de stad. In Utrecht ook; daar groeit GroenLinks zelfs naar twaalf zetels. Klaver spreekt van een ‘historische overwinning’ en noemt de forse winst van zijn partij ‘een belangrijke stap naar de brede volkspartij’ die GroenLinks wil worden.
GroenLinks
| Stad (totaal aantal zetels) |
2014 | 2018 | Verschil |
| Amsterdam (45) | 6 | 10 | +4 |
| Delft (37) | 4 | 7 | +3 |
| Arnhem (39) | 4 | 7 | +3 |
| Nijmegen (39) | 8 | 11 | +3 |
| Rotterdam (45) | 2 | 5 | +3 |
| Eindhoven (45) | 4 | 7 | +3 |
| Den Haag (45) | 2 | 5 | +3 |
| Utrecht (45) | 9 | 12 | +3 |
Waarschijnlijk geen champagne bij DENK, maar ook daar zal de stemming opperbest zijn. De partij komt in dertien gemeenteraden. In Amsterdam en Utrecht zijn er twee zetels voor de partij van Tunahan Kuzu en Selcuk Öztürk, in Rotterdam zelfs drie. Maar de opzienbarendste winst behaalde DENK in Schiedam, waar de partij vier zetels in de raad krijgt en na de VVD de grootste is.
DENK is de vijfde colonne van de Erdo-staat, schreef Afshin Ellian eerder
‘Wij zijn de partij van de nieuwe Nederlander,’ aldus een trotse Kuzu. Hij noemt zijn partij in Rotterdam de grootste winnaar, terwijl Leefbaar – dat met elf zetels met afstand de grootste is in de Maasstad – volgens hem de grootste verliezer is. DENK heeft ‘mensen die zich niet gehoord voelden’ in de ogen van Kuzu weer het vertrouwen teruggegeven in de politiek.
DENK
| Stad (totaal aantal zetels) |
2018 |
| Schiedam (35) | 4 |
| Rotterdam (45) | 3 |
| Amsterdam (45) | 3 |
| Utrecht (45) | 2 |
| Zaanstad (39) | 2 |
| Arnhem (39) | 2 |
De verliezers
‘We hadden goud, maar hebben in veel gemeenten nu zilver,’ zei D66-leider Alexander Pechtold bij de verkiezingsbijeenkomst in Utrecht. ‘We hebben ingeleverd’, maar wel ‘een plek op het podium’.
Lees hier het omslagartikel van Syp Wynia: Hoe D66 maar blijft drammen
Ook nu zich een nederlaag aftekent, staat D66 volgens Pechtold klaar om weer te gaan besturen. ‘Voor bestuursverantwoordelijkheid zal D66 nooit weglopen. Sterker nog: die pakken we weer!’
D66
| Stad | 2014 | 2018 | Verschil |
| Amsterdam (45) | 14 | 8 | -6 |
| Rotterdam (45) | 6 | 5 | -1 |
| Den Haag (45) | 8 | 6 | -2 |
| Utrecht (45) | 13 | 10 | -3 |
| Eindhoven (45) | 7 | 6 | -1 |
| Almere (45) | 6 | 5 | -1 |
| Breda (39) | 8 | 6 | -2 |
| Nijmegen (39) | 7 | 6 | -1 |
De grote verliezer lijkt na de landelijke verkiezingen vorig jaar opnieuw PvdA te worden. Vier jaar geleden waren de uitslagen al in veel gemeenten teleurstellend, nu stevenen de sociaal-democraten af op flink verlies in vrijwel alle grote steden.
Vier jaar geleden was Eindhoven nog de enige stad waar de PvdA als grootste uit de bus kwam, maar dat is na deze verkiezingen ook voorbij. De VVD kreeg nu de meeste stemmen.
PvdA-leider Lodewijk Asscher ziet een dubbel beeld. Enerzijds doet zijn partij het beter dan de desastreus verlopen nationale verkiezingen van afgelopen jaar, anderzijds ziet hij ook dat er op gemeenteniveau wordt verloren.
PvdA
| Stad | 2014 | 2018 | Verschil |
| Amsterdam (45) | 10 | 5 | -5 |
| Rotterdam (45) | 8 | 5 | -3 |
| Den Haag (45) | 6 | 3 | -3 |
| Utrecht (45) | 5 | 3 | -2 |
| Eindhoven (45) | 8 | 6 | -2 |
| Tilburg (45) | 5 | 2 | -3 |
| Almere (45) | 7 | 5 | -2 |
| Maastricht (39) | 5 | 3 | -2 |
Gemengde gevoelens bij de PVV
In veel gemeenten nam de PVV voor het eerst deel aan de gemeenteraadsverkiezingen. In 2014 waren er slechts twee lokale fracties, woensdag stond de partij in dertig gemeenten op de lijst. Voor de PVV is er goed nieuws en slecht nieuws.
Juist in Den Haag en Almere, de enige gemeenten waar de PVV bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen ook al meedeed, leverde de partij in. In de Hofstad, waar de PVV sinds 2014 met zeven raadsleden was vertegenwoordigd, moet de partij het nu doen met slechts twee zetels. Een kleiner verlies was er in Almere: daar ging de PVV van negen naar zes zetels.
Twee zetels haalde Geert Wilders’ partij in Rotterdam, waar hij eerder nog had voorspeld Eerdmans (Leefbaar) te gaan halveren. Ondanks die tegenvallende resultaten is Wilders naar eigen zeggen een ‘tevreden mens’: in alle gemeenten waar de PVV meedeed, komt de partij in de gemeenteraad.