Dinsdagmiddag debatteert de Tweede kamer met minister Sigrid Kaag (D66) voor Ontwikkelingssamenwerking over het (seksueel) wangedrag bij hulporganisaties. Aanleiding is de aanhoudende stroom onthullingen over verschillende van deze organisaties, met name Oxfam. Wat is er tot nu toe over bekend?
Het eerste bericht verscheen in het Britse dagblad The Times op 9 februari. De krant putte uit een intern rapport uit 2011 over seksueel grensoverschrijdend gedrag door Oxfam-medewerkers.
Dinsdag debatteert de Tweede Kamer over de misstanden bij noodhulporganisaties. De belangrijkste vraag zal waarschijnlijk zijn waarom het ministerie van Buitenlandse Zaken niet heeft gehandeld toen het in 2012 op de hoogte werd gesteld van de wantoestanden bij de Britse tak van Oxfam.
Geen juridische gevolgen, wel veel ontslagen
Medewerkers huurden in 2010 en 2011 prostituees in voor orgies – ‘jong-vlees-barbecues’ – in Port-au-Prince na de aardbeving in Haïti. Daar waren mogelijk ook minderjarige vrouwen bij betrokken. Hoofdverdachte, de Belg Roland van H., was voor zijn tijd bij Oxfam wegens seksueel wangedrag weggestuurd uit Liberia. Hij ging opnieuw in de fout in Tsjaad en Haïti.
Drie medewerkers werden op non-actief gesteld, vier werden ontslagen. Niemand is voor de rechter gedaagd. De gevolgen voor Oxfam zelf zijn echter niet mals: de Britse onderdirecteur Penny Lawrence moest het veld ruimen. In Groot-Brittannië haakten 1.270 donateurs af, bij de Nederlandse tak van Oxfam Novib, waar geen misstanden waren, zeker 1.700.
Veel kopstukken waren op de hoogte van misstanden
Verschillende mensen waren op de hoogte van de misstanden. Farah Karimi, algemeen directeur van Oxfam Nederland, trok eerder al het boetekleed aan en zei dat ze haar ‘grote mond eerder had moeten opentrekken’.
Meer over Oxfam
Ook GroenLinks-Kamerlid Van der Lee wist van Oxfam-schandaal
GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee was als campagnedirecteur en een van de vier directieleden van Oxfam Novib Nederland ‘in algemene zin’ op de hoogte van de misstanden. In een interview met RTL Nieuws vorige week zei hij het te betreuren dat hij niet heeft doorgevraagd naar de ernst van het seksueel wangedrag. ‘Aan de slachtoffers bied ik persoonlijk mijn excuses aan,’ aldus Van der Lee. Hij vindt achteraf dat de organisatie de misstanden direct naar buiten had moeten brengen.
De misstanden waren sinds 2012 bekend bij Oxfam. Van der Lee noemt zichzelf als directielid ‘medeverantwoordelijk’. Toen de Nederlandse tak werd geïnformeerd, heeft algemeen directeur Karimi de Britten om opheldering gevraagd.
Oxfam Novib ontving daarop een kort, geanonimiseerd rapport waarin voor het eerst werd vermeld dat er in de periode na de aardbeving in Haïti in 2010 seksfeesten waren georganiseerd met minderjarige prostituees.
Vorige week werd bekend dat er miljoenen Nederlands belastinggeld naar de Oxfam-missie in Haïti zijn gegaan.
Maandag meldde De Telegraaf dat Oxfam cruciale informatie over dit seksschandaal heeft verzwegen voor de Rekenkamer. De Rekenkamer kon daardoor geen fraude met hulpgelden vaststellen. Maar ‘naar nu blijkt, hadden de onderzoekers destijds niet de volledige informatie ter beschikking, vooral over de rol van de landendirecteur bij het organiseren van seksfeesten met prostituees’, schrijft de krant. Daardoor kon de Rekenkamer de ‘werkelijke situatie’ niet beoordelen.
Schandalen bij meerdere hulporganisaties
Na het schandaal bij Oxfam kwam het ene na het andere schandaal bij hulporganisaties aan het licht. Lokale medewerkers van onder meer de Verenigde Naties gaven noodhulp ‘in ruil voor seks’ met vrouwen en meisjes in Syrië, werd vorige week dinsdag bekend. Verder is er sprake van kindermisbruik (Plan International), bordeelbezoek (het Internationale Rode Kruis) en seksueel misbruik van de eigen medewerkers (Save the Children, Artsen zonder Grenzen).
Welke hulporganisaties gingen in de fout met seksueel wangedrag? Lees dit overzicht
Van alle organisaties ligt Oxfam het hevigst onder vuur. CEO Mark Goldring probeerde de ophef te bagatelliseren. ‘We hebben toch geen baby’s vermoord?’ zei hij vorige week. Een Belgische topman die in Liberia en Tsjaad in de fout ging en tot 2014 bij diverse hulporganisaties kon blijven werken, gaf eerder ook al aan de ophef overdreven te vinden. In een poging haar naam te zuiveren, lanceert Oxfam een charmeoffensief: een ‘alomvattend’ wereldwijd onderzoek en een ‘actieplan’ moeten tot cultuurverandering leiden.