De regering moet kinderen van Nederlandse jihadisten hier actief heen halen, vindt Kinderombudsman Margrite Kalverboer: ‘Niets doen is onacceptabel en in strijd met het Kinderrechtenverdrag.’ Haar pleidooi staat haaks op eerdere uitspraken van minister van Justitie Ferdinand Grapperhaus (CDA).
Nu terreurorganisatie Islamitische Staat (IS) wordt weggevaagd in het Midden-Oosten willen veel Europese jihadisten terugkeren. Een deel van de Syriëgangers heeft in het kalifaat, zoals IS dat noemde, inmiddels een gezin gesticht.
Kinderen maken ‘verschrikkelijke dingen’ mee in kampen
In een position paper, dat donderdag is gepubliceerd, roept de Kinderombudsman het kabinet op om ‘zijn verantwoordelijkheid te nemen’. Een nobel streven, maar het terughalen van jihadkinderen is uiteraard niet zonder risico’s.
Meer over terreur
Er is te weinig zicht op niet-Europese IS-strijders
Volgens de recentste cijfers van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zijn er zo’n 145 kinderen met de Nederlandse nationaliteit in conflictgebieden in Syrië en Irak – het voormalige terrein van IS. Ook zijn er ongeveer dertig minderjarigen in de regio, maar buiten het strijdgebied.
Het gaat om kinderen van wie de ouders de laatste jaren zijn afgereisd naar het kalifaat van IS. Een aantal kinderen zit vast in vluchtelingenkampen in Syrië waar ze, aldus Kalverboer, ‘verschrikkelijke dingen’ meemaken. De omstandigheden zouden er erbarmelijk zijn. ‘Deze kinderen worden ernstig bedreigd in hun ontwikkeling. Als ouders hun kinderen niet beschermen, móet de overheid dit doen,’ vindt de ombudsman.
Wel erkent ze: ‘Er is maar zeer beperkte informatie beschikbaar over hoe het nu gaat met de kinderen (…) en hoe hun levens er nu uitzien. Contact met de moeders en hun kinderen is niet mogelijk.’
Grapperhaus weigert kinderen terug te halen
Minister van Justitie Ferdinand Grapperhaus liet in januari al weten dat het kabinet niet van plan is om kinderen van ouders die zich hebben gevoegd bij terreurbeweging Islamitische Staat (IS) te gaan terughalen.
Volgens Elsevier Weekblad
Nikki Sterkenburg: ‘Gevaar van jihadbruiden is veel te lang onderschat’
Grapperhaus zei wel dat als moeders erin slagen om een Nederlandse ambassade te bereiken, ze consulaire hulp krijgen om terug te keren. Volgens Kalverboer is het echter ‘vrijwel onmogelijk’ om bij ambassades te komen, omdat vrouwen de kampen niet uit zouden mogen, de reis te gevaarlijk is en veel vrouwen geen geldige identiteitspapieren meer hebben. De concessie van Grapperhaus noemt zij een ‘schijnoplossing’.
Daarom roept Kalverboer de regering op om – al dan niet in internationaal verband – de kinderen terug te halen. Ook wil ze dat de kwestie wordt geagendeerd bij de Europese Unie en de Verenigde Naties. Het pleidooi van Kalverboer wordt ondersteund door andere Europese Kinderombudsmannen.
Coalitie was verdeeld over komst jihadkinderen
De opstelling van Grapperhaus leidde eerder tot verdeeldheid onder de coalitiepartijen. Zowel ChristenUnie als D66 willen dat de Nederlandse regering meer doet om IS-kinderen terug te halen. CU-Kamerlid Joël Voordewind sprak wel van een ‘laatste optie’: het kabinet moet ze alleen terughalen wanneer hun leven in gevaar is of de situatie daar erg schrijnend is.
Coalitiepartners VVD en CDA zien er niets in. De kinderen moeten ter plaatse worden geholpen, aldus de VVD, die aangaf tegen te zijn omdat ‘de IS-ouders erachteraan’ komen. Daarover zegt Kalverboer dat in overweging moet worden genomen om de kinderen bij aankomst in Nederland weg te halen bij hun moeder: ‘De opvoedideologie van ISIS is wellicht nog steeds de opvoedideologie van de moeder,’ aldus de ombudsman.
Zorgen over de staatsveiligheid pareert ze met het argument: ‘Het is juist in het belang van de Nederlandse staat om kinderen actief naar Nederland te brengen, omdat dit tot een veiliger situatie leidt dan afwachten tot de kinderen op latere leeftijd zelf naar Nederland zullen komen.’ Ook kunnen meereizende ouders in Nederland direct worden vervolgd.
Duitsland haalt jihadkinderen wel actief terug, maar het is lastig
In Duitsland probeert de regering kinderen van gevangengenomen IS-terroristen wel actief terug te halen. Niet iedereen is daar blij mee: in oktober waarschuwde het hoofd van inlichtingendienst BfV Hans-Georg Maassen nog voor de terugkomst van IS-kinderen. Ze zouden een veiligheidsrisico zijn, omdat ze zijn ‘gesocialiseerd en geïndoctrineerd’ op het slagveld van IS.
Ook dat erkent Kalverboer in haar donderdag gepubliceerde pleidooi: ‘De kinderen zijn opgevoed conform de ISIS-ideologie. Het is onwaarschijnlijk dat alle kinderen in ISIS-gebieden daadwerkelijk naar school zijn gegaan en het onderwijs dat wel werd gegeven is gestoeld op de strikte interpretatie van de islam.’
Ook zei de Duitse staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Emily Haber dat het lastig te schatten is hoeveel kinderen van IS-leden Duitsland kan verwachten, aangezien er geen accurate documentatie is van het aantal kinderen dat in het ‘kalifaat’ is geboren. Het is volgens haar niet mogelijk een precies beeld te geven van de terugkeerders en hun kinderen, aangezien dat ‘afhangt van de samenwerking met Iraakse autoriteiten’.
Datzelfde geldt voor Nederland. De cijfers van de NCTV zijn naar alle waarschijnlijkheid onvolledig: het is bijvoorbeeld lastig te bepalen hoeveel kinderen van uitreizigers in Irak en Syrië zijn geboren. Hebben de ouders de Nederlandse nationaliteit, dan kunnen daar geboren kinderen ook aanspraak op de Nederlandse nationaliteit maken.