Alweer een raadgevend referendum achter de rug en alweer moest premier Mark Rutte (VVD) er na de ministerraad uitvoerig op ingaan.
Hij gruwelt van referenda, want om besluiten te nemen kiest de bevolking om de vier jaar 150 volksvertegenwoordigers. En toch kreeg Rutte er al twee keer mee te maken. Eerst over het Oekraïneverdrag en recent over de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv).
Na afloop van de ministerraad kwam Rutte naar eigen zeggen met ‘goed nieuws.’
Verdeelde coalitie snel eens
De coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zou verdeeld zijn over de ‘weging’ van de uitslag van het referendum. Dat een nipte meerderheid van de kiezers de Wiv afkeurde moest gevolgen hebben, vonden D66 en ChristenUnie. VVD en CDA vonden dat niet, aldus de berichten voorafgaand aan de ‘kabinetsweging’.
Maar donderdag al bleek dat de coalitie nog geen maand na de verkiezingen overeenstemming had bereikt over zes aanpassingen. Het kabinet had, zei Rutte na de ministerraad vrijdag, ‘een belangrijke weging’ gemaakt over een ‘niet te negeren’ uitslag. Er was een juiste balans gevonden tussen het afwegen van privacy versus veiligheid. Dat alles was donderdag al bekend geworden, en daarmee was de lichte politieke spanning uit de lucht.
Hoe zat het ook alweer met de sleepwet?
Wat is het verschil met de bestaande wet en wat vonden voor- en tegenstanders?
Of Rutte met de aanpassingen, zoals het terughoudender zijn met het delen van geheime informatie met ondemocratische landen, de nee-stemmers tegemoet kwam? Hij zei eerst dat met de aangebrachte wijzigingen de zorgen over de privacy ‘zeer serieus waren geadresseerd’ om even later te zeggen: ‘De interpretatie van de nee-stem hebben we niet.’
Rutte laat zich corrigeren
Rutte herhaalde nog maar eens dat het kabinet ‘als geheel geen voorstander is van raadplegende referenda’ om na een correctie van de Volkskrant alleen nog maar over ‘raadgevende’ referenda te spreken.
Over een mogelijk referendum over de donorwet van D66-Kamerlid Pia Dijkstra dook na de ministerraad een probleem op.
De Telegraaf wilde weten of bij een mogelijk referendum Pia Dijkstra of het kabinet de uitslag moet wegen. Rutte wees erop dat het kabinet medewetgever is. Hij vermoedde dat het kabinet dat zou moeten doen, maar zeker weten deed de ‘niet-jurist’ het niet. De premier zou het laten nakijken.
Waarom het kabinet de uitslag niet had genegeerd, vroeg de NOS. Rutte: ‘De wet zegt dat we de uitslag moeten wegen. Dan moet je sportief zijn. Laten we eens kijken of we daar toch iets mee kunnen zodat wellicht het draagvlak van de wet wordt vergroot.’
Soms is een compromis iets moois
Gevraagd of het resultaat een compromis was, zei Rutte: ‘Zelfs als de VVD alleen zou regeren kom je tot compromissen. In mijn partij zijn we het ook niet over alles eens. In een coalitie probeer je er met verschil van opvattingen uit te komen. Een compromis klinkt alsof je tot de laagste gemene deler gaat, maar soms is een compromis iets moois.’
En dat laatste was dit keer het geval. ‘We waren er vandaag wel tevreden over.’
Op naar China
Van zondag tot en met donderdag gaat Rutte met een brede kabinetsdelegatie naar China. In zijn kielzog 165 bedrijven en kennisinstellingen. De reis heeft plaats midden in een escalerende handelsoorlog tussen China en Amerika.
Op een vraag van Elsevier Weekblad of Nederland geraakt zal worden door dat conflict, zei Rutte: ‘We hebben niet de luxe om te zeggen: daar willen we niet bij betrokken zijn. Nederland is in absolute volumes de vijfde exporteur van de wereld en relatief staan we in de top tien.’
Gigantische belangen
Het conflict zou volgens Rutte beslecht moeten worden door de WTO. Dat is volgens hem in het belang van Nederland. ‘Maar ik meen ook voor landen als Amerika en China. De handel met China is de afgelopen 25 jaar ontploft, in positieve zin. Zeven procent van onze handel is met China. De belangen zijn gigantisch.’