Overheid worstelt met uitkeringsfraude door verzwegen bezit in buitenland

In tal van gemeenten wordt massaal uitkeringsfraude gepleegd door Nederlanders die hun bezittingen in het buitenland, vooral in Turkije, verzwijgen. Het ministerie van Sociale Zaken wil het hardnekkige probleem met een wetswijziging aanpakken. De in Turkije regerende AK-partij wil echter een stokje steken voor onderzoek door Nederland.

Massale uitkeringsfraude: bezit in buitenland verzwegen

Maandagavond kwam Nieuwsuur met onthullingen over fraude door honderden aanvragers van een uitkering. Doordat zij bezittingen in het buitenland niet meldden aan de verantwoordelijke instanties, kregen Nederlanders met een migratieachtergrond jarenlang geld waarop ze geen recht hadden. Vooral onder Nederlanders met een Turks paspoort komt deze vorm van zwendel veel voor. In Turkije werd alleen al in 2016 en 2017 17 miljoen euro aan vermogen aangetroffen dat niet was gemeld.

Het onderzoek spitst zich toe op de voorgaande twee jaar, maar het probleem speelt al langer: de gemeente Almelo deed in 2014 een onderzoek naar verzwegen bezit in Turkije, waarbij voor 1,7 miljoen euro aan onterecht betaalde uitkeringen werd teruggevorderd. Wie een bijstands- of AIO-uitkering – aanvulling op de AOW – heeft, moet het ontvangen geld terugbetalen en verliest zijn uitkering. Nieuwsuur deed onderzoek bij gemeenten die verantwoordelijk zijn voor bijstandsuitkeringen en bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB) die de AIO-uitkeringen verstrekt. Zij geven aan dat zij vaak maar een klein deel van het onterecht uitgekeerde geld kunnen terugkrijgen.

Dagblad De Telegraaf deed in zeventien gemeenten een vergelijkbaar onderzoek naar de uitkeringsfraude, en meldde afgelopen weekeinde al dat gemeenten er vaak niets tegen (kunnen) doen. De krant voert voormalig sociaal rechercheur Harry Witzel op, die stelt ‘dat fraude niet altijd de hoogste prioriteit heeft bij gemeenten’. Onderzoek naar het verzwijgen van bezittingen over de grens  moet zeer secuur gebeuren, waardoor de kosten voor gemeenten in de tonnen kunnen lopen. De bezwaar- en beroepsprocedures zouden bovendien lang duren, waardoor gemeenten vaak afhaken.

Volgens de ex-rechercheur speelt het probleem niet alleen in Turkije, maar ook in landen als Marokko, Polen, Roemenië en Bulgarije, ‘waar het wat langer duurt om zaken boven water te krijgen. Maar het gebeurt vaak niet’. Een (anoniem) voormalig hoofd van de sociale dienst bevestigt dat de uitkeringsfraude vaak niet wordt aangepakt, en verzucht dat er al veertig jaar op grote schaal sprake is van deze fraude. Hij wijst het ministerie van Sociale Zaken aan als verantwoordelijke.

PVV woest, wil harde maatregelen tegen fraudeurs

PVV-Kamerlid Léon de Jong stelde naar aanleiding van de berichtgeving van De Telegraaf al vragen aan Tamara van Ark (VVD), staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De PVV wil dat gemeenten verplicht worden om de bijstandswet te handhaven. Ook vindt de partij dat niet-westerse fraudeurs moeten worden opgepakt, het recht op bijstand in Nederland verliezen en worden uitgezet.

Staatssecretaris Van Ark geeft in een reactie aan dat zij maatregelen wil nemen:

‘Van twee walletjes eten kan niet. Je kunt terugvallen op een bijstandsuitkering als je zelf niet in je inkomen kunt voorzien en geen reserves hebt. Dan gaat het ook om vermogen in het buitenland. Handhaving van Nederlandse wetten en regels is in het buitenland complexer dan in Nederland. Desalniettemin moet, waar het mogelijk is, ook in het buitenland nog beter gecontroleerd of teruggevorderd kunnen worden. Daarom onderzoek ik momenteel in overleg met gemeenten en uitvoeringsorganisaties hoe de handhaving verbeterd kan worden en of de wet hierop aangepast kan worden. Daarnaast kijk ik met de SVB naar aanvullende maatregelen om beslaglegging in het buitenland makkelijker te maken. Fraude mag nooit lonen.’

 

Eerder had de PVV al een motie ingediend om de regering te dwingen bij uitkeringsfraude alles in het werk te stellen het fraudebedrag terug te vorderen, maar die motie redde het niet. Opvallend was dat onder meer SP en DENK de motie steunden, maar alle vier de coalitiepartijen plus GroenLinks en PvdA tegenstemden.

Turkse AK-partij wil onderzoek naar fraude verbieden

De Turkse parlementariër Mustafa Yeneroglu van de regerende AK-partij – waartoe ook president Recep Tayyip Erdogan behoort – wil niet dat de Turkse autoriteiten meewerken aan onderzoek door Nederland. Dat zei hij tegen Nieuwsuur. Yeneroglu komt namens de AK-partij op voor de rechten van Turken in het buitenland. Hij stelt dat het volgens de Turkse wet verboden is om privégegevens te verzamelen voor een ander land. Hij beweert dat dergelijk onderzoek mogelijk in strijd is met internationaal recht.

Yeneroglu vertelt in Nieuwsuur dat hij aangifte zal doen tegen de mensen die dit onderzoek in Turkije uitvoeren. Volgens hem hebben negen advocatenbureaus in Turkije privégegevens ten behoeve van andere landen verzameld. Hij wil ook dat er onderzoek wordt gedaan naar andere buitenlandse organisaties die in Turkije dit soort gegevens proberen te achterhalen.

Uitkeringsfraude kwam dit jaar vaker aan het licht

Het is niet de eerste keer dat grootschalige uitkeringsfraude aan het licht komt. In februari werd al bekend al dat gemeenten worstelen met bijstandszwendel door ‘Nederturken’. Sommige gemeenten, zoals Tilburg, gaan ervan uit dat 20 tot 25 procent van de Turkse bijstandsgerechtigden vastgoed bezit in Turkije.

Gemeenten als Tilburg, Almelo en Eindhoven dachten de oplossing te hebben gevonden door commerciële bureaus in te schakelen. Die maken in tegenstelling tot opsporingsambtenaren van de Nederlandse overheid gebruik van een lokaal netwerk van Turkse advocaten, makelaars en taxateurs. Opmerkelijk genoeg fluit de Centrale Raad van Beroep, de hoogste gerechtelijke instantie op het gebied van bijstandsuitkeringen, gemeenten geregeld terug als ze een beroep doen op zulke bureaus. Onderzoek dat specifiek is gericht op Turken zou in strijd zijn met het discriminatieverbod. Tot verbijstering van gemeenteambtenaren werden gemeenten daarom gesommeerd de uitkeringen terug te storten.

Begin vorige maand onthulde Nieuwsuur ook al dat Polen jarenlang onterecht duizenden euro’s aan Nederlandse uitkeringen hebben geïnd dankzij Poolse tussenpersonen, die hen hielpen controles van uitkeringsinstantie UWV te omzeilen. Opvallend is vooral dat het UWV al sinds 2012 op de hoogte was, maar pas in 2016 de toenmalig minister en staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, respectievelijk Lodewijk Asscher en Jetta Klijnsma (beiden PvdA), op de hoogste stelde. Zij verzuimden op hun beurt de Tweede Kamer in te lichten.

Ook in augustus kwam het UWV negatief in het nieuws, toen bleek dat voortvluchtige criminelen hun uitkering soms maandenlang kunnen behouden dankzij de rechter. Volgens de Centrale Raad van Beroep zetten instanties de uitkering vaak te snel stop als de politie een veroordeelde niet kan opsporen, en moeten die het geld naar de voortvluchtige blijven overmaken totdat is aangetoond dat de crimineel zijn of haar straf bewust ontloopt.