Het ‘pact van Marrakesh’ ofwel Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration leek plotseling uit de lucht te zijn komen vallen. Toch werd het al twee jaar besproken in de Verenigde Naties. De Kamer werd daarover geïnformeerd door Rutte II en Rutte III, maar Kamerleden sloegen er amper acht op. Hoe is dat mogelijk bij zo’n explosief thema als migratie? Elsevier Weekblad zet op een rijtje wat er wel gebeurde.
Het is 8 september 2016 als minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA) en zijn collega voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen (PvdA) de Tweede Kamer informeren over hun inzet voor het beter reguleren van migratie in de wereld. Ze doen dat ook namens de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, zoals dat departement dan nog heet: Klaas Dijkhoff (VVD).
Rutte II sprak al in 2016 over twee nieuwe ‘global compacts’
Dit staat er in het pact
In het VN-migratiepact is vastgelegd dat er verregaande maatregelen moeten komen om de wereldwijde migratie te reguleren. Hoe dat moet gebeuren, is nog niet duidelijk. Het niet-bindende akkoord wordt in december bekrachtigd in Marokko.
Het doel van het akkoord is om ‘wantrouwen’ weg te nemen en problemen op te lossen. Migratie moet in de toekomst veilig en ordelijk verlopen, ‘met oog voor de nationale soevereiniteit van landen en internationale samenwerking’. Ook moet mensensmokkel worden bestreden. De Mexicaanse VN-ambassadeur noemde dat in juli ‘een kankergezwel van het verschijnsel migratie’.
Het is de inzet van het kabinet-Rutte II voor de Vluchtelingentop van de Verenigde Naties, waar het onder meer gaat over twee nieuwe ‘global compacts’: een pact over vluchtelingen en één over immigranten die de Verenigde Naties willen afspreken. De plannen moeten in 2018 klaar zijn.
Het doel is om de chaotische taferelen van 2015 te voorkomen en migratie mondiaal te regelen.
In september 2017 volgt opnieuw een brief waarin over de pacts wordt gesproken. De Tweede Kamer besteedt er geen speciale aandacht aan. Blijkbaar worden ze gezien als stukken vol goede bedoelingen waarover discussie overbodig is.
Ook in de Mensenrechtenrapportage over 2016 worden de ‘global compacts’ genoemd. Evenals in het verslag dat het kabinet naar de Kamer stuurt over het het IOM (International Immigration Organisation).
Intussen is Sigrid Kaag (D66) Ploumen opgevolgd en brengt ze in een overleg met de Kamer in december 2017 de compacts weer ter sprake. ‘Het bredere thema migratie zal heel erg gaan spelen in de onderhandelingen die nu plaatsvinden over het Globaal Compact voor Migratie en, separaat, het Globaal Compact voor Vluchtelingen. Dat zijn twee heel belangrijke internationale onderhandelingsrondes. Nederland heeft daar natuurlijk ook een inzet,’ zegt Kaag. Ze voegt eraan toe dat ‘Nederland heel hard heeft ingezet op het element terugkeer’.
Kamerbrief wijst op niet-bindende afspraken in de pacts
Maart 2018 rept ook staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers (VVD) in een brief aan de Kamer van de pacts. Hij wijst erop dat in de pacts niet juridisch bindende afspraken zullen worden gemaakt op het terrein van migratie, opvang van vluchtelingen en de regulering daarvan.
Voortbouwen op ‘bestaande kaders’ is volgens Harbers het uitgangspunt, ‘inclusief de verplichtingen die voor staten gelden’. Hij vervolgt: ‘Er moet aandacht zijn voor alle facetten van migratie, omdat ze als schakels op elkaar ingrijpen. Gedacht kan worden aan de aanpak van grondoorzaken van irreguliere migratie, respect voor mensenrechten van migranten, terugkeer van migranten die niet voldoen aan de wettelijke toelatings- en verblijfseisen en het tegengaan van mensensmokkel en -handel.’
Eveneens in maart 2018 vraagt de Europese Commissie de Europese raad van regeringsleiders toestemming om in te stemmen met het ontwerp van het migratiepact dat 10 en 11 december 2018 in Marrakesh moet worden afgezegend.
Waarom zoekt Kamer niet uit wat impact is van ‘Marrakesh-verdrag’? schreef Gertjan van Schoonhoven vorige maand
Intussen reageren Kamerleden schriftelijk op de eerdere brief van Harbers. Het CDA vraagt hoe het staat met de onderhandelingen over het pact. De SP vraagt ‘waarom niet wordt ingezet op bindende afspraken en in hoeverre het kabinet het kansrijk acht dat deze Global Compacts ook echt zullen worden nageleefd?’
GroenLinks neemt de gelegenheid te baat om te vragen of Nederland niet 10 procent van de vluchtelingenpopulatie uit overbelaste kampen wil hervestigen.
Harbers laat de Kamer weten ‘dat de onderhandelingen met betrekking tot de migratiecompact eindigen in juli, waarna deze formeel wordt aangenomen tijdens een ministeriële conferentie in december’. Die zal in Marrakesh worden gehouden.
Hij schrijft ook dat de compacts zullen gaan over ‘de aanpak van grondoorzaken, betere opvang en bescherming van vluchtelingen in de regio inclusief toegang tot onderwijs en werkgelegenheid bijvoorbeeld, de aanpak van irreguliere migratie inclusief mensensmokkel en terugkeer allemaal onderdeel van zijn. De compacts zullen niet de oplossing zijn voor de verschillende uitdagingen waarvoor verschillende groepen landen of regio’s staan op het gebied van vluchtelingenopvang en -bescherming of irreguliere migratie.’
In april komen de ‘compacts’ zijdelings ter sprake in een overleg met Harbers in de Eerste Kamer. En ook een brief van minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) aan de Kamer.
Hongarije haakt af
17 mei 2018 blijkt opeens dat er politiek toch wat aan de hand is met het pact als minister Kaag in de Kamer zegt dat in Europees verband ‘Hongarije een voorbehoud maakt op alles wat betreft migratie. We zien dat in internationaal verband voor wat betreft de Global Compact on Migration, we zien het bij de onderhandelingen over de Global Compact on Refugees. Iedere keer is er een breuk met wat de EU-consensus is.’
Op 11 oktober 2018 staat in een verslag van de Algemene Vergadering van de VN dat ‘minister Blok steun uitsprak voor de Global Compact on Migration (GCM) tijdens het side event «Road to Marrakesh».’
Intussen krijgt het pact de eerste publiciteit: Elsevier Weekblad-columnist Syp Wynia schrijft erover (zie ‘West-Europa pleegt weer een beetje zelfmoord, nu in Marrakesh’ in het kader hiernaast).
In de Tweede Kamer vraagt Thierry Baudet (Forum voor Democratie) vergeefs om een debat. Op 18 oktober dient hij tijdens het debat aan de vooravond van de Europese Raad een motie in waarin hij vraagt om het pact niet goed te keuren. Alleen SGP en PVV steunen hem. Hij stelt uiteindelijk honderd vragen aan Harbers.
Baudet vraagt om apart Kamerdebat, krijgt alleen steun van PVV en SGP
In de media roert ook Roelof Bisschop (SGP) zich. Baudet vraagt om een apart Kamerdebat over het pact, maar alleen PVV en SGP steunen hem.
Op 31 oktober ontploft Madeleine van Toorenburg (CDA) in de Kamercommissie Justitie en Veiligheid die deze middag vergadert over asiel en migratie. Die vergadering moet worden geschorst omdat de afwezige Baudet in de plenaire zaal andermaal om een debat wil vragen over ‘Marrakesh’.
‘We hebben het er nu over,’ zegt Van Toorenburg. De Kamerleden stellen vragen aan Harbers over het pact.
Even later vangt Baudet in de plenaire zaal bot met zijn verzoek om een apart debat. Ook Bisschop steunt hem nu niet. ‘Op een gegeven moment moet je je democratische verlies nemen,’ zegt hij tegen Elsevier Weekblad. Baudet schuift vervolgens aan bij de Kamercommissie die dan al bijna is uitvergaderd.
De meerderheid besluit om het pact te bespreken bij de behandeling van de begroting van Justitie en Veiligheid. Die volgt later dit najaar.