Hoewel premier Mark Rutte (VVD) vorige week zei dat het kabinet positief staat tegenover het veelbesproken migratiepact van Marrakesh, lijkt de coalitie steeds minder enthousiast. Volgens Haagse bronnen overweegt het kabinet bij de Verenigde Naties (VN) te pleiten voor een zogenoemd inlegvel, waarin nogmaals expliciet de ‘niet-bindende’ werking van de overeenkomst moet worden benadrukt. Intussen heeft ook in België de twijfel toegeslagen.
De verwachting was dat het kabinet vandaag, vrijdag, de knoop zou kunnen doorhakken over het al dan niet tekenen van het pact, maar volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid is dat waarschijnlijk niet het geval. ‘Er zijn veel aanvullende vragen gesteld, waar we nog druk mee bezig zijn. Ik verwacht niet dat we deze week op alle vragen een antwoord hebben,’ aldus een woordvoerder tegenover De Telegraaf.
Lees alles over het pact in het coververhaal van de nieuwe Elsevier Weekblad, die nu in de winkel ligt
Diverse media meldden donderdag dat het kabinet een ‘inlegvel’ overweegt, dat nog eens moet garanderen dat de tekst juridisch niet-bindend is. Dat zou ‘in Europees verband’ moeten gebeuren. ‘We zijn nog in beraad,’ zegt minister voor Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag (D66) tegen de NOS. ‘We laten nog even goed onderzoeken wat de kaders zijn.’ Een inlegvel kwam er ook na het associatieakkoord tussen de Europese Unie en Oekraïne (2016), waar een meerderheid van de stemmers in een referendum tegen had gestemd. In de verklaring werd op verzoek van premier Rutte onder meer opgenomen dat het verdrag voor Oekraïne geen opstapje naar EU-lidmaatschap zou zijn, en dat het verdrag geen rechten voor militaire samenwerking zou bieden.
FvD, PVV, SGP, 50Plus willen dat Harbers niet tekent, twijfel VVD en CDA
Naast Forum voor Democratie, dat staatssecretaris Mark Harbers (VVD) honderd Kamervragen stelde, riepen ook de PVV, SGP en later 50Plus op het pact van Marrakesh niet te tekenen. VVD en CDA willen zo ver nog niet gaan, maar Kamerleden van die partijen zijn wel bezorgd over rechten die migranten en hun advocaten via de ‘zachte wetten‘ eventueel toch aan het Global Compact for safe, orderly and regularly migration kunnen ontlenen. ‘Het kan niet zo zijn dat we, zoals bij de stichting Urgenda, extra verplichtingen krijgen,’ zei Madeleine van Toorenburg (CDA) in De Telegraaf. Zij vindt dat Nederland ‘niet het beste jongetje van de klas [moet] zijn’. Ook VVD’er Malik Azmani is er ‘niet gerust op’. Hij vreest voor verruiming van Nederlandse migratieregels: ‘Terwijl het juist de bedoeling is dat landen in Afrika meer gaan doen.’
Nog een VN-pact, over vluchtelingen
Het pact van Marrakesh gaat over migranten, maar de Verenigde Naties werken ook aan een ander pact: het Comprehensive Refugee Response Framework: from the New York Declaration to a global compact on refugees. Daarover is twee jaar vergaderd, maar de volledige inhoud is nog niet openbaar. ‘Pas als het is goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de VN en dus definitief is,’ zegt een woordvoerder van de UNHCR, de VN-vluchtelingenorganisatie, tegen Elsevier Weekblad. ‘De belangrijkste doelstellingen zijn onder meer om de druk op landen met een groot aantal vluchtelingen te verminderen en vluchtelingen te helpen zelfredzaam te worden,’ aldus de zegsvrouw. Van de 193 VN-lidstaten hebben er al 173 ingestemd met het pact, en waren er drie onthoudingen. De Verenigden Staten hebben volgens haar als enige tegengestemd. Net als ‘Marrakesh’ zou het UNHCR-pact aan het einde van dit jaar moeten worden bekrachtigd.
De andere twee coalitiepartijen zijn minder sceptisch en benadrukken dat in het pact de Nederlandse soevereiniteit expliciet is vastgelegd, en dat het streven naar meer legale en minder illegale immigratie juist wenselijk is. D66 is volgens De Telegraaf verbaasd over ‘de paniek’ die de afgelopen weken ontstond over het pact. ‘Er staat toch dat het pact juridisch niet-bindend is?’ zegt bijvoorbeeld D66-Kamerlid Maarten Groothuizen. Joël Voordewind (ChristenUnie) zegt dat zijn partij niet tegen de VN-overeenkomst is, maar wil wel afwachten wat juristen van het ministerie van Justitie en Veiligheid adviseren. Eerder noemde hij de discussie erover nog een ‘storm in een glas water’.
GroenLinks: Vasthouden aan ‘verstandig verdrag’
De linkse oppositiepartijen zijn verdeeld: PvdA en SP willen op het juridische advies wachten voordat ze een oordeel vellen, maar GroenLinks is uitgesproken voorstander van het pact. Woensdag publiceerden Kamerlid Bram van Ojik en europarlementariër Judith Sargentini een opiniestuk getiteld ‘Hou vast aan verstandig verdrag over migratie‘ op de website van NRC. Daarin betogen ze dat de Europese Unie (EU) het ‘aan zichzelf verplicht’ is om de afspraken te ondertekenen. De juridische test waaraan het kabinet het pact onderwerpt, is volgens Van Ojik en Sargentini ‘een knieval voor de ongefundeerde populistische aanval door FvD-leider Baudet’.
De twee noemen het pijnlijk dat EU-lidstaten als Polen, Tsjechië, Oostenrijk, Hongarije en Bulgarije hun steun voor de overeenkomst intrekken. Het verliezen van de soevereiniteit in het eigen migratiebeleid, dat onder meer de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz aanvoerde als reden om niet te tekenen, is volgens de GroenLinksers een ongegronde angst.
‘N-VA staatssecretaris Francken wil pact niet tekenen’
Mogelijk voegt België zich binnenkort bij het rijtje landen die zich, in navolging van de Verenigde Staten (die al een jaar geleden afhaakten), te elfder ure terugtrekken. Belgische media als De Standaard en De Tijd melden dat de regering van premier Charles Michel ‘onder hoogspanning’ staat vanwege het pact. Deze week kwam het kabinet bijeen om te vergaderen over het besluit in Marrakesh, waarover in de Belgische regering lange tijd geen twijfel bestond. In september zegde Michel nog toe dat België het pact, volgens hem ‘een grote vooruitgang’, zou gaan tekenen.
Maar de nationalistische partij N-VA, die met Theo Francken de staatssecretaris voor Asiel en Migratie levert, ligt nu dwars. Eerder suggereerde Francken al dat het pact zou leiden tot een ‘illegale migratiechaos’ die ‘Europa afbreekt’, en donderdag bevestigde zijn woordvoerder dat tegenover De Standaard: ‘Deze tekst tekenen we niet.’ Vicepremier Jan Jambon (eveneens N-VA) nuanceert op zijn beurt die opmerkingen, en zegt dat de Belgische regering nog geen definitief besluit heeft genomen. ‘Dit is een gevoelig dossier dat moet besproken worden waar dat thuishoort, in de regering.’
Juncker: als afhakers pact hadden gelezen, waren ze niet afgehaakt
Lees de column terug van Syp Wynia die het politieke debat over het migratiepact ontketende: West-Europa pleegt weer een beetje zelfmoord, nu in Marrakesh
De Europese Commissie – die eerder dit jaar tevergeefs probeerde om namens alle 28 EU-lidstaten te tekenen – is niet te spreken over de terugtrekking van diverse Europese landen. Volgens de Oostenrijkse krant Kronen Zeitung zei Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker begin deze week dat de landen die afhaken, dat ‘niet zouden hebben gedaan als ze het hadden gelezen’.