Tot nu toe is er uit onderzoek niet gebleken dat er een relatie is tussen de hoofdverdachte van de schietpartij in Utrecht en de slachtoffers. Dat meldt het Openbaar Ministerie (OM) dinsdag. Er wordt nog altijd ‘ernstig rekening’ gehouden met een terroristisch motief.
Inmiddels is ook meer duidelijk over de slachtoffers die bij de aanslag om het leven kwamen. Het gaat om een negentienjarige vrouw uit Vianen en twee mannen (28 jaar en 49 jaar) uit Utrecht.
‘Daarnaast raakten drie mensen zwaargewond (een 20-jarige vrouw uit Utrecht, een 74-jarige man uit De Meern en een 21-jarige vrouw uit Nieuwegein). In de hectiek die direct na het schieten ontstond, raakten eveneens, voor zover bekend, vier mensen lichtgewond doordat zij bijvoorbeeld kwamen te vallen,’ aldus het OM.
Wapen gevonden
Het onderzoek loopt nog steeds. Aanleiding voor de verdenking van terrorisme zijn een in de vluchtauto gevonden briefje en de aard van het feit. Op het briefje zou Tanis hebben geschreven dat hij in naam van Allah handelde en zijn ‘moslimbroeders’, groet. Andere motieven zijn nog niet uitgesloten.
Hoofdverdachte Gökmen Tanis is gisteren gevonden doordat hij via internetbankieren geld overmaakte. Dat melden het AD en De Telegraaf. De politie besloot het bankverkeer van T. te volgen, omdat hij onvindbaar was. De actie leidde al snel tot resultaat: met een geleende telefoon van een bekende van Tanis werd geld overgemaakt vanaf zijn bankrekening. De politie peilde de telefoon uit en trof Tanis op die plek aan. Het is niet bekend naar wie het geld werd overgemaakt.
Vuurwapen gevonden, twee anderen ook vast
Tijdens de aanhouding van de hoofdverdachte maandagavond in een woning in Utrecht heeft de politie een vuurwapen gevonden. Maandag en in de nacht van maandag op dinsdag zijn op diverse plekken in Utrecht en andere plaatsen huizen doorzocht.
Naast de hoofdverdachte hield de politie twee mannen van 23 en 27 jaar uit Utrecht aan. Zij zijn broers, maar geen familie van Tanis. De een werd in Utrecht aangehouden, de ander elders in het land. De politie onderzoekt of de twee mogelijk betrokken zijn bij de schietpartij. Zij zitten nog vast en worden verhoord.
Lees ook:Verwarring over arrestanten
Dinsdagochtend ontstond verwarring toen de Utrechtse burgemeester Jan van Zanen (VVD) zei dat van de drie verdachten er twee waren vrijgelaten en dat alleen de hoofdverdachte nog vastzat. De andere twee zouden niets met de aanslag te maken hebben, aldus Van Zanen.
Een halfuur later ontkrachtte de politie dit alweer: alle drie de verdachten zitten nog vast. ‘Kan gebeuren,’ reageerde de burgemeester. ‘We hebben de fout meteen hersteld. Het hoort erbij.’
Communicatie autoriteiten was niet altijd consistent
Ook op de dag van de aanslag werd een uitspraak van de Utrechtse burgemeester Van Zanen op een later tijdstip herroepen door de politie. Omstreeks 15.00 uur, tijdens de eerste update over het aantal slachtoffers, sprak de burgemeester van negen gewonden. De politie meldde een kleine twee uur later dat het aantal gewonden naar beneden was bijgesteld, van negen naar vijf. Dinsdag blijken het toch zeven.
Tijdens zijn persconferentie zei Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) Pieter-Jaap Aalbersberg dat er op diverse locaties in Utrecht schietpartijen waren. De politie sprak dat kort daarop tegen: er was sprake van slechts één incident. Een NCTV-woordvoerder zei daarop dat de informatie van de politie ‘leidend’ is.
Het beeld dat langzaamaan ontstaat van Tanis schept niet meer duidelijkheid over zijn motief. De een omschrijft hem als ‘een doorgesnoven gek, een drugsdealer en een instabiele figuur van wie je een schietpartij als deze had kunnen verwachten’. Een ander omschrijft hem als een man die in de laatste twee jaar is veranderd en ineens een lange baard had en andere kleren droeg.
Een bekende in het AD onderschrijft dit ogenschijnlijk tegenstrijdige beeld. ‘Er waren periodes dat hij zich als een heel vrome moslim gedroeg. Dan liet hij zijn baard staan en droeg hij lange gewaden. Hij wees anderen terecht als hun gedrag in zijn ogen niet vroom genoeg was.’ Een dag later kon dat alweer anders zijn. ‘Had hij je eerst terechtgewezen, stond hij een dag later totaal dronken op straat.’
Een broer van T. wordt in verband gebracht met een kleine radicale Turkse islamitische beweging: de Kalifaatstaat. Deze groep ontstond in de jaren tachtig van de vorige eeuw en werd opgericht door de geestelijke Cemaleddin Kaplan. Kaplan splitste zich af van een andere conservatieve Turkse beweging, Milli Görüs, en benoemde zichzelf tot kalief. Kaplan streefde het ideaal van een eigen islamitische staat na. De beweging is anti-Amerikaans, antisemitisch en antidemocratisch.
Verdachte vocht voorarrest aan
Het strafblad van T. is lang. In december 2013 opende hij het vuur op een flatgebouw in de Utrechtse wijk Kanaleneiland. Daar liepen enkele personen op wie hij het had voorzien, maar zij bleven ongedeerd. Tanis wordt vrijgesproken van doodslag, maar wel veroordeeld voor illegaal wapenbezit en poging tot diefstal. Hij kreeg toen 150 dagen cel opgelegd, waarvan 49 dagen voorwaardelijk.
Twee weken geleden moest Tanis zich melden bij de rechtbank in Utrecht op verdenking van het verkrachten van zijn ex-vriendin in juli 2017. Hij had in dat jaar al in voorarrest gezeten, maar kwam onder voorwaarden op vrije voeten. Begin dit jaar, op 4 januari 2019, werd hij opnieuw vastgezet, omdat hij de voorwaarden overtrad. Op 22 januari 2019 vroeg T. schorsing aan van zijn voorarrest, maar de rechtbank in Utrecht wees dat af. T. ging daartegen in beroep. Hij gaf te kennen toch te willen meewerken aan de voorwaarden, waaronder een persoonlijkheidsonderzoek.
Op 1 maart besloot het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden daarom het voorarrest alsnog te schorsen, onder voorwaarden. Het OM verzette zich daar niet tegen. De inhoudelijke behandeling van de verkrachtingszaak heeft op 15 juli 2019 plaats bij de rechtbank Midden-Nederland.
Praat ook mee over de Stelling van de dag:
‘Baudet had bijeenkomst in Kurhaus moeten afzeggen…’
Eerder deze maand nog veroordeeld
Op 4 maart 2019 werd Tanis nog veroordeeld tot een celstraf van twee weken, waarvan een week voorwaardelijk voor een winkeldiefstal van 15 oktober 2018. Een dag later kreeg hij van de politierechter vier maanden celstraf voor een inbraak op 13 september 2018. Deze straffen waren nog niet onherroepelijk, wat betekent dat Tanis hier nog tegen in beroep kon gaan.
Tijdens het debat in de Tweede Kamer over de aanslag in Utrecht hebben de politieke partijen vragen gesteld over hoe het kan dat een crimineel met zo’n verleden vrij rondliep. Maar minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid wilde daar nog niet op ingaan. ‘De politie en het OM moeten alle ruimte krijgen,’ zei hij.
PVV-leider Geert Wilders heeft dinsdag opnieuw geëist dat de minister opstapt. ‘De schutter met een strafblad van hier tot Tokio is vrijgelaten door het OM, de minister is daarvoor verantwoordelijk,’ zei Wilders. Wilders kondigt aan een motie van wantrouwen in te dienen als er een debat over de aanslag wordt gevoerd.