Blok: IS-weeskinderen ophalen geen nieuw beleid

Het besluit van het kabinet om twee Nederlandse ‘IS-weeskinderen’ op te halen uit Syrië, wordt in politiek Den Haag met gemengde reacties ontvangen. Als het aan advocaten ligt, volgen er nog veel meer, maar van nieuw beleid rond ‘kalifaatkinderen’ is geen sprake, benadrukt minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD).

Het ophalen van twee kinderen wier ouders zich aansloten bij Islamitische Staat (IS) uit een Syrisch vluchtelingenkamp, was een ‘unieke situatie’, zegt Blok dinsdagmiddag tijdens het Vragenuurtje in de Tweede Kamer. Het feit dat een rechter de voogdij over de kinderen aan de Nederlandse Staat heeft toegewezen en het besluit van de Fransen om een ‘zeer zwaar beveiligde missie’ op touw te zetten, maakte de operatie mogelijk, zei de minister. ‘Het was een heel bijzonder samenkomen van twee feitelijkheden.’ Blok vindt de situatie in Syrië nog steeds te gevaarlijk om Nederlandse ambtenaren te sturen.

Twee kinderen overgebracht naar Nederland, twaalf naar Frankrijk

Maandag maakten de ministers Blok en Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) het besluit officieel bekend in een brief aan de Tweede Kamer, nadat de in het Midden-Oosten gevestigde journalist Harald Doornbos op Twitter melding had gemaakt van het nieuws. De kinderen zijn opgehaald nabij Ain Issa in het noorden van Syrië, waarna ze zijn overgebracht naar Erbil, de hoofdstad van Iraaks-Koerdistan. Van daaruit zijn de twee Nederlandse kinderen naar Nederland gevlogen, en twaalf Franse kinderen naar Frankrijk.

Het gaat volgens de ministers om kinderen die zonder ouders in een vluchtelingenkamp in Noord-Syrië zaten. De twee Nederlandse kinderen, van twee en vier jaar oud, zijn met behulp van de Franse regering uit het kamp opgehaald. Blok en Grapperhaus doen geen uitspraken over de identiteit van de weeskinderen, wie hun ouders waren en en waar in Nederland zij worden ondergebracht. Uit berichtgeving van de regionale krant de Stentor blijkt dat het gaat om twee kinderen van de omgekomen Nederlandse jihadiste Karenia J. uit Zwolle.

Grapperhaus vrijdag: situatie te onveilig om terug te halen

Minister Grapperhaus zei vrijdag nog dat het kabinet niet ‘onze mensen dat strijdgebied’ in zou sturen, omdat de situatie in Noord-Syrië te onveilig zou zijn. Premier Mark Rutte (VVD) zei begin dit jaar hetzelfde toen hem werd voorgelegd of Nederland vrouwen en kinderen uit het voormalige kalifaat zou gaan ophalen.

Het kabinet schrijft dat het ‘Frankrijk (…) zeer erkentelijk’ is, suggererend dat de operatie volledig door Franse ambtenaren is uitgevoerd. Maar volgens Doornbos was er wel degelijk een delegatie van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken aanwezig om de formaliteiten af te handelen, samen met Franse en Koerdische autoriteiten in het Noord-Syrische Rojava.

D66, ChristenUnie en PvdA tevreden, Wilders en Baudet kritisch

Politici van de coalitiepartijen reageren verheugd op het nieuws. Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) juicht toe dat het kabinet voorkomt dat ‘deze weeskinderen van 2 en 4 jaar oud radicaliseren en de dupe worden van de verschrikkelijke keuze van hun ouders’. Nico Drost van de ChristenUnie spreekt van een ‘daad van menselijkheid’.

Ook Lilianne Ploumen van oppositiepartij PvdA vindt het terughalen van de IS-weeskinderen een goede zaak, maar blijft van mening dat de regering ‘haar hoofd in het zand’ steekt en ‘voelt voor alle kinderen die daar zitten’, niet alleen de wezen. Ze stelt dat Nederland een zorgplicht heeft volgens het kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties, en noemt de situatie ‘voor alle kinderen daar heel vreselijk’, zo zei ze maandagavond in televisieprogramma Pauw. Ook van D66 en GroenLinks is bekend dat ze Nederlandse kinderen uit het voormalige ‘kalifaat’ willen terughalen naar Nederland.

Geert Wilders (PVV) is niet te spreken over het besluit. Hij plaatst op Twitter een foto van een kind met een IS-uniform en schrijft: ‘Na een algemeen kinderpardon nu een #kinderterreurpardon.’ Ook Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet is kritisch, getuige een bericht van NIW-journalist Bart Schut dat hij retweet. Volgens laatstgenoemde maakt de VVD ‘de veiligheid van de Nederlandse burger uiteindelijk weer ondergeschikt aan de door linkse pers en politici als humanitair vermomde islamverslaving’.

Advocaat IS-kinderen en families: ‘Al die kinderen moeten terugkomen’

André Seebregts, de advocaat die diverse ‘kalifaatkinderen’ en hun families vertegenwoordigt, vindt dat het kabinetsbesluit een precedentwerking moet hebben. ‘Het zou het begin kunnen zijn van veel meer, ik hoop het.’ Het lijkt erop dat het kabinetsstandpunt dat de regio te onveilig is om ambtenaren naartoe te sturen niet langer houdbaar is. Andere cliënten die in vergelijkbare omstandigheden verkeren – ‘slechte hygiëne, gebrek aan eten, vaccinaties, medicijnen’ – zouden nu ook moeten terugkeren, zegt Seebregts tegen Nieuwsuur: ‘Al die jonge, onschuldige kinderen moeten terugkomen.’ Volgens hem geldt dat ook voor niet-wezen.

Naar schatting van Unicef verblijven zo’n negenduizend kinderen van zestig nationaliteiten al dan niet met hun ouders in kampen in Syrië. Landen als Rusland, Turkije, Tadzjikistan, Oezbekistan en Kazachstan hebben massaal IS-strijders en hun vrouwen en kinderen teruggehaald. West-Europese landen halen af en toe kleine aantallen kinderen op, maar doen dat alleen als het wezen jonger dan tien jaar oud betreft. Onder die landen zijn onder meer Noorwegen, Zweden, Frankrijk en Duitsland.

Onder de landen die vooralsnog niets hebben gedaan om de gezinnen van jihadisten terug te nemen, is het Verenigd Koninkrijk. In een geruchtmakende zaak besloot minister van Binnenlandse Zaken Sajid Javid de nationaliteit te ontnemen van Shamima Begum (de vrouw van Nederlander Yago Riedijk), een besluit dat een hoge rechter nu in twijfel trekt. België besloot in 2017 dat kinderen jonger dan tien jaar mogen terugkeren, maar net als Nederland tot voor kort deed, spant de overheid zich daarvoor niet actief in.

Van Toorenburg (CDA): Kwestie Jezidi’s heeft prioriteit

Terwijl er internationaal volop aandacht is voor de (nabestaanden van) de daders, blijft de situatie van de slachtoffers in het maatschappelijke en politieke debat onderbelicht. Volgens CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg moet de nieuwe staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ankie Broekers-Knol (VVD) – die dinsdagmiddag wordt beëdigd – ‘met prioriteit aan de slag met kwestie van de Jezidi’s. Hun eventuele terugkeer terugkeer naar kampen baart ons grote zorgen’.

Eind april werd bekend dat Nederland de Jezidi’s – die in groten getale door IS zijn vermoord, verkracht en/of tot slaaf gemaakt – terugstuurt naar tentenkampen in Noord-Irak. Onder meer ChristenUnie, PvdA en GroenLinks vroegen opheldering aan de afgetreden staatssecretaris Mark Harbers (VVD), die dinsdag terugkeert als Tweede Kamerlid. De kwestie van de Jezidi’s is dus een taak voor zijn opvolger Broekers-Knol.