De Tweede Kamer debatteert donderdag over de ‘stikstofproblematiek’. In een paar weken is stikstof uitgegroeid tot een van de grootste kopzorgen van politiek Den Haag. Talloze projecten dreigen niet te kunnen worden uitgevoerd. Onder meer de opening van Lelystad Airport komt in gevaar.

De reden voor de zorgen in Den Haag is een recente uitspraak van de Raad van State. Die oordeelde negatief over het Programma Aanpak Stikstof: PAS. Dat programma moest leiden tot compensatie van de uitstoot van stikstof die vrijkomt tijdens de uitvoering van nieuwe economische projecten.

Onder meer de Vereniging Leefmilieu en de Coöperatie Mobilisation for the Environment (MOB) stapten in 2015 naar de hoogste rechtsprekende instantie om bezwaar aan te tekenen tegen de natuurvergunningen en bestemmingsplannen  die de provincies Gelderland en Limburg op basis van het PAS hadden verleend.

Schade voor natuur

Onder de verzamelterm ‘stikstof’ valt ook ammoniak, dat in koeienmest zit. Ammoniak kan bij hoge doses schadelijk zijn voor mens en natuur. Stikstofuitstoot wordt in Nederland veroorzaakt door de industrie, het verkeer en de landbouw.

In het PAS was voor die uitstoot een compensatie geregeld, die niet direct hoefde te worden ingelost. Zo werd bijvoorbeeld vooraf toestemming gegeven om tijdens de bouw van een bedrijventerrein stikstof uit te stoten, wat later zou worden gecompenseerd door de aanleg van extra natuur of het afplaggen van heide.

Negatief oordeel Raad van State

De Raad van State kan zich niet vinden in de verwachting dat later compensatie volgt voor stikstof die al is uitgestoten. Volgens de hoogste bestuursrechter ‘deugt’ de onderbouwing van de wet niet en is deze in strijd met de Europese natuurwetgeving. Er wordt volgens de Raad van State geanticipeerd op ‘toekomstige positieve gevolgen’ zonder dat duidelijk is of die er ook zullen zijn. Tegen de uitspraak van de Raad van State kan geen beroep worden aangetekend en daarom is het PAS definitief van de baan.

Carola Schouten (ChristenUnie) is verantwoordelijk voor de stikstofaanpak in Nederland. De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit berichtte de Tweede Kamer woensdag over de problemen die voortvloeien uit de uitspraak van de Raad van State.

Projecten in de problemen

Volgens Schouten moeten alleen al voor 3.300 kleine projecten waarvoor eerst geen aanvraag nodig was, alsnog een aanvraag worden ingediend. Dat betekent voor de indieners een bureaucratisch proces dat veel vertraging van de projecten oplevert.

Naast talloze kleine projecten komen ook veel grote geplande projecten in de knel. Dan gaat het bijvoorbeeld om nieuw aan te leggen wegen of huizen. Soms kunnen die projecten zelfs helemaal niet doorgaan, voor andere is aanvullend onderzoek nodig.

Een lijst van projecten waarom het gaat, kan de minister nog niet geven. Wel heeft ze de Tweede Kamer een ‘eerste indicatie gegeven van projecten per categorie die in de knel kunnen komen’.

Uit die indicatie blijkt dat er tussen de 210 en 310 projecten in de problemen kunnen raken door de uitspraak van de Raad van State. Onder meer de versterking van dijken en de aanleg van windmolens op zee kunnen vertraging oplopen. Zo gaat het alleen al in de categorie industrie, haven en bedrijventerreinen om tachtig tot honderd projecten.

Schouten schrijft de Kamer dat zij met vier andere ministeries, alle provincies en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) werkt aan een oplossing. Komt er geen oplossing, dan dreigen grote infrastructurele projecten in Nederland tot stilstand te komen.

Politieke reacties

Volgens VVD-Tweede Kamerlid Arne Weverling is de balans tussen natuur en economie zoek. ‘Die lijkt steeds meer door te slaan naar natuur. We kunnen niet voor de komende decennia nog langer de economische ontwikkeling op slot zetten,’ zei hij donderdag bij BNR Nieuwsradio. Om de projecten niet te veel te vertragen, pleit hij voor uitstel van handhaving van de regels.

D66-Kamerlid Tjeerd de Groot ziet het anders: ‘Nederland heeft veel te lang op de pof geleefd van Moeder Natuur. De natuur kan wel zonder de economie, maar de economie en vooral mensen kunnen niet zonder de natuur, want ze geeft ons voedsel, schoon water en schone lucht.’ Volgens De Groot is het goed dat de uitspraak het kabinet dwingt om neerst de natuur de beschermen.

Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) is blij dat de ‘rekentruc’ van de baan is. ‘Misschien echt beleid maken om stikstofvervuiling tegen te gaan?’ vraagt hij zich af op Twitter.