Drugsmisdaad ontwricht Amsterdam: ‘Ga handhaven!’

Wat al tijden zichtbaar is, wordt nu ook door uitgebreid onderzoek bevestigd: Amsterdam heeft de strijd tegen de georganiseerde drugsmisdaad verloren. Dat schrijft De Telegraaf, die het gelekte rapport in handen kreeg. Grootschalige drugshandel en -gebruik ontwrichten de stad, die niet kan of wil handhaven. Politici slaan alarm over de prioriteiten van het linkse stadsbestuur.

Cocaïne wordt sneller bezorgd dan pizza, kopstukken in de illegale drugshandel leven als tsaren in Dubai of Brazilië en gemeente, politie en justitie hebben geen idee van de omvang van het probleem, noch hoe dat aan te pakken. Het rapport De achterkant van Amsterdam, dat in opdracht van de gemeente Amsterdam werd opgesteld door hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops en onderzoeksjournalist Jan Tromp schetst een ontluisterend beeld van de ‘Gouden Eeuw voor de Amsterdamse drugspenoze’.

Update 15.30 uur: Na de publicaties heeft de gemeente Amsterdam het rapport gepubliceerd. Lees het rapport ‘De achterkant van Amsterdam‘ hier

Uitgelekt rapport: Amsterdam Europees koploper pillengebruik

Vrijdag zou het onderzoek worden gepresenteerd, maar De Telegraaf kreeg het al onder ogen en pakt woensdag uit met verontrustende cijfers en feiten. Allereerst het massale gebruik van harddrugs, dat in Amsterdam volledig is genormaliseerd. Zo wordt op het Amsterdam Dance Event (ADE) met 370.000 bezoekers alleen al voor 5 miljoen euro aan drugs gebruikt. Op dergelijke feesten is het slikken van pillen als xtc aan de orde van dag: Amsterdam is volgens het rapport Europees koploper qua pillengebruik.

Maar ook cocaïne is immens populair. Een groot deel van de bezoekers van de pakweg 150 dancefestivals die elk jaar in de hoofdstad worden gehouden, heeft ‘inkakken is bijnakken’ als motto. Dat betekent: wie moe wordt, neemt nog een portie cocaïne of speed om wakker te blijven. In het reguliere uitgaansleven zou in 2017 zo’n 30 procent van het uitgaanspubliek recent coke hebben gesnoven. Dat wordt ‘via een uiterst effectief distributienetwerk van koeriers op scooters, in auto’s en taxi’s’ rondgebracht. Sommige koeriers hebben wel 300 klanten. Uit rioolwateronderzoek blijkt dat er in de hoofdstad naar schatting 75 miljoen euro per jaar ‘door de neuzen gaat’.

75 miljoen aan coke ‘door de neuzen’, omzet in coffeeshops 300 miljoen

En dat is alleen nog maar de handel in verboden drugs. In de handel in gedoogde drugs die in de in totaal 167 Amsterdamse coffeeshops wordent verkocht, gaat volgens Tops en Tromp minstens 300 miljoen euro om. Waar vroeger vooral de onderklasse van de samenleving drugs gebruikte, is dat de laatste jaren ook onder (hogere) middenklassers en hoogopgeleiden steeds normaler geworden.

De architecten van de grootschalige drugshandel zijn volgens de onderzoekers intelligente mannen, die leven als ‘tsaren in Dubai of Brazilië’. Van daaruit regelen ze de aankoop van honderden tot wel duizenden kilo’s cocaïne in Zuid-Amerika en sturen ze distributienetwerken aan. Criminelen beschieten elkaars shops of leggen handgranaten – ook wel bekend als ‘eitjes‘ – voor de deur om de zaak te sluiten en zo de concurrentie uit te schakelen.

Voor ‘hand- en spandiensten’ maken de kopstukken gebruik van ‘het lagere echelon’, zodat ze zelf buiten schot blijven. ‘Jongens uit “zwijgwijken” in de Bijlmer, Nieuw-West en Amsterdam-Oost, met een laag IQ en vaak verstandelijk beperkt,’ schrijft De Telegraaf. ‘Knaapjes van zeven of acht jaar fungeren net als in Napels of Medellin, als uitkijkposten voor criminelen.’

Het leven dat gangsters uit Amsterdamse wijken leiden, heeft volgens de onderzoekers een grote aantrekkingskracht op jongeren. Zij zien in nachtclubs hoe de drugscriminelen aan vip-tafels pronken met dure champagneflessen als statussymbolen.

Winsten witgewassen via horecazaken en vastgoed, OM kan niets doen

Ook worden de drugswinsten gebruikt om horecazaken op te zetten waarmee het geld wordt witgewassen: ‘IJssalons, kebabzaken en andere eet- en drinkgelegenheden poppen als onkruid op. Tussen 2014 en 2018 nam het aantal horecazaken met meer dan een kwart toe tot 5.800.’ De helft van de ondernemingen die in verhouding tot die omzet die er wordt gedraaid een ‘exorbitant hoge huur’ hebben, wordt onderhands gefinancierd en is ook volgens het Openbaar Ministerie (OM) ‘schuilplaats voor crimineel geld’. Dat geldt eveneens voor vastgoed, waarin volop weggesluisd geld en geld van buitenlandse criminelen wordt geïnvesteerd. Een kwart van de huizen zou worden betaald zonder dat daarvoor geld hoeft te worden geleend, ook bij bedragen van bijvoorbeeld zes ton.

Het OM neemt zich voor crimineel vermogen af te pakken, maar volgens Tops en Tromp wordt dat onmogelijk gemaakt door het ‘hawala-systeem’, een uit het Midden-Oosten en Azië afkomstige vorm van informeel, ondergronds bankieren. Hawala is Arabisch voor ‘transfer’ of ‘vertrouwen’, en berust op onderling vertrouwen tussen geldmakelaars over de hele wereld, waarbij de geldstromen niet via de gangbare kanalen lopen. Zo wordt ‘onzichtbaar geschoven met miljarden’.

Het typeert de machteloosheid van justitie, politie en gemeente. Door een gebrek aan kennis over de omvang van de drugsmarkt kan de georganiseerde misdaad grotendeels onder de radar blijven en staat de handhaving machteloos. Dat komt ook door gebrekkig onderling contact tussen diverse politiediensten. Daardoor blijft de informatie die er wel is, gefragmenteerd en worden de criminele organisaties niet voldoende in beeld gebracht. Daar zijn ook OM en Belastingdienst debet aan,meldt het rapport.

Gemeente ‘totaal verrast’ door uitlekken rapport

De gemeente Amsterdam is ‘totaal verrast‘ door de onthullingen van De Telegraaf, aangezien de gemeenteraad het rapport pas woensdagmiddag onder ogen krijgt en het vrijdag zou worden gepubliceerd. Burgemeester Femke Halsema (GroenLinks), wil niet uitgebreid reageren op de inhoud. Wel herkent ze zich naar eigen zeggen in de kritiek op ‘de gefragmenteerde en projectmatige inzet die lang kenmerkend is geweest voor de gemeentelijke aanpak van ondermijning en drugsproblemen’. Ze pleit voor samenwerking met andere steden en de landelijke overheid, en heeft al maatregelen aangekondigd tegen het wapengeweld in de stad.

Raadsleden van oppositiepartijen in Amsterdam zijn stuk voor stuk verontwaardigd en pleiten voor een harde aanpak. CDA’er Diederik Boomsma wil dat de Belastingdienst meer middelen krijgt om winkels te controleren, maar richt zich ook tot drugsgebruikers. Zij moeten zich volgens hem ‘realiseren dat zij gewelddadige criminele bendes in het zadel helpen’. Boomsma wil ‘het normaliseren van drugsgebruik door slap of niet goed te handhaven’ een halt toeroepen, en pleit voor zero tolerance voor illegale drugs op festivals: ‘Zet ook maar weer drugshonden bij de ingang.’ Ook Don Ceder (ChristenUnie) is kritisch tegenover gebruikers, die volgens hem de drugseconomie in stand houden en de gevolgen daarvan afwentelen op de samenleving.

Marianne Poot van de Amsterdamse VVD noemt het ‘heel irritant’ dat de pers het rapport eerder heeft kunnen lezen dan de gemeenteraad. De inhoud daarvan noemt ze ‘heel schokkend’ maar niet verrassend omdat er al jaren signalen zijn van grootschalige ondermijning en misdaad in de hoofdstad. Zo stelde de Amsterdamse ombudsman Arre Zuurmond in juli 2018 al dat het stadscentrum ’s nachts een ‘wetteloze jungle’ is. Ook het afgelopen jaar tierde de misdaad welig.

Nanninga: ‘Handhaving “te rechts”? Nu zien we waar “te links” toe leidt’

Volgens de Amsterdamse fractie van Forum voor Democratie is het gebrek aan een structurele aanpak van de drugscriminaliteit (deels) te wijten aan verkeerde prioriteiten van het college, dat bestaat uit GroenLinks, D66, PvdA en SP. ‘Terwijl dit college tijd en geld verspilt aan betutteling, meer regeltjes, de energietransitie en diversiteitsnonsens raakt de stad in de greep van criminaliteit,’ aldus lijsttrekker Annabel Nanninga. Ze wijst op een citaat van een ‘topambtenaar met tientallen jaren ervaring’ in het rapport, die stelt dat ‘men’ [het stadsbestuur van Amsterdam] handhaving ‘te rechts’ vindt en het daarom verwaarloost. ‘We hebben nu gezien waar “te links” toe leidt.’ Nanninga heeft aangekondigd volgende week, tijdens het debat in de gemeenteraad, met ‘realistische plannen’ te komen.

Ook in de landelijke politiek maken de onthullingen uit het rapport veel los. Dilan Yesilgoz (VVD), die jarenlang gemeenteraadslid was in Amsterdam en nu Tweede Kamerlid, geeft het stadsbestuur een veeg uit de pan. Ook zij vindt dat het stadsbestuur de prioriteiten niet op orde heeft. Dat kan zich ‘beter druk maken om het veilig houden van Amsterdammers’ dan met ‘de filosofische betekenis van I Amsterdam letters’ en met ‘tofutuintjes’, een verwijzing naar de ‘eiwittransitie‘ die SP-wethouder Laurens Ivens voor ogen heeft. ‘Ga handhaven!’

Volgens Madeleine van Toorenburg (CDA) verziekt ‘de normalisering van drugsgebruik (…) onze samenleving’ en moet de hoofdstad niet langer trots zijn ‘op de aantrekkingskracht wat drugs betreft’. PVV’er Gidi Markuszower vindt het tijd dat Nederland de oorlog verklaart aan de georganiseerde misdaad. ‘Die oorlog moeten we winnen met generaals en niet met zachte doetjes als Femke Halsema, het linkse Amsterdamse college en Grapperhaus en Dekker op Justitie en Veiligheid,’ schrijft hij op Twitter.

Kuiken (PvdA): niet uitsluitend Amsterdams probleem

Kamerlid Attje Kuiken van de PvdA – de partij die na de Tweede Wereldoorlog vrijwel continu de burgemeester van Amsterdam leverde – – noemt de conclusies ‘zorgelijk’ en ‘alarmerend’: ‘Dit gaat niet om knuffelcriminelen, maar om keiharde drugsbazen die de baas zijn op straat,’ aldus Kuiken, die pleit voor investeringen in kennis en in agenten, strengere handhaving en vervolging en nieuwe wetgeving zodat instanties kennis kunnen uitwisselen. Ze heeft een debat aangevraagd en pleit ervoor dat met Prinsjesdag meer geld wordt vrijgemaakt voor de strijd tegen drugscriminaliteit.

Ook wijst Kuiken er op Twitter op dat het ‘geen uitsluitend Amsterdams probleem’ is. Ze verwijst naar een artikel in de Volkskrant van woensdag, dat eveneens is geschreven door drugsonderzoekers Pieter Tops en Jan Tromp. Daarin schrijven ze dat in ‘narcostaat Nederland‘ 6,7 miljard aan fout geld rondgaat, veelal verdiend met drugshandel.

Volgens politiebond NPB is een ‘Nederlandse FBI’ nodig die zich volledig richt op het ontmantelen van zware en georganiseerde drugscriminaliteit. NPB-voorzitter Jan Struijs vraagt minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid om daarvoor 500 rechercheurs vrij te maken. Volgens hem gaat het om een ‘nationale en internationale kwestie die de hoogste prioriteit verdient’.