Voor boeren is de maat vol, en heel Nederland mag het voelen. Dat is de sfeer woensdag in Den Haag. Af en toe lopen de spanningen tussen de ME en de boeren op, maar echt uit de hand loopt het niet. De boeren die vinden dat ze worden ‘genaaid’ door de recente stikstofproblemen, laten luid van zich horen. EW was er de hele dag bij, lees hier het uitgebreide verslag.
Al na twee weken zijn de boeren terug in Den Haag. Zo groot is hun onvrede over het Haagse landbouwbeleid. Toeterende trekkers rijden het Malieveld op, net als op 1 oktober. Dit keer is er minder plek voor hen nu het veld gedeeld wordt met het circus Cirque su Soleil.
Lees ook de column van Simon Rozendaal: Waarom u trots mag zijn op onze groene boeren
De 20-jarige Lars van Vesseur kon wel een plekje vinden. Hij kwam rond half twaalf aan in Den Haag. Hij maakt zich zorgen over het bedrijf van zijn ouders dat hij samen met zijn broer wil overnemen. Daarvoor moet het worden uitgebreid, maar dat wordt lastig: ‘Alles wat je nog mocht uitbreiden gaan ze nu ook afpakken.’
100 melkkoeien zijn nauwelijks rendabel
Van Vasseur is vanochtend om drie uur vanaf de boerderij in Zeeuws-Vlaanderen vertrokken. Zijn ouders zijn aan het werk op de boerderij: ‘Zij zorgen nu voor 100 melkkoeien, en dat is al nauwelijks rendabel.’ Om de boerderij op de overname voor te bereiden, hadden zijn ouders rechten om tot 300 koeien uit te breiden. Zo zouden Lars en z’n broer elk 150 koeien krijgen, maar door de nieuwe stikstofregels lijkt dat van de baan.
De boerderij van zijn ouders staat op 800 meter van een Natura-2000 gebied. Die natuurgebieden kampen met een te hoog stikstofgehalte, die in Nederland voor zo’n 40 procent van de landbouw afkomstig is.
Saneren van verouderde veehouderij
Op advies van de commissie-Remkes wordt nu per Natura-2000 gebied hoe de stikstofuitstoot verminderd kan worden. Provincies nemen daarbij het voortouw. Een van Remkes’ aanbevelingen was het saneren van veehouderij in of dicht bij de natuurgebieden.
Lees ook het commentaar van Marijn Jongsma: Boeren zijn terecht gefrustreerd
De uitbreiding waarop Van Vasseur hoopt, is zo onzeker geworden. Boeren hebben nu via vergunningen ruimte voor een bepaalde uitstoot. Als boeren minder stikstof uitstoten dan volgens hun vergunning mag, willen provincies dat boeren alleen meer stikstof kunnen uitstoten als dat wordt gecompenseerd. Kunnen zij niet compenseren, dan kunnen boeren niet meer hun volledige vergunning gebruiken.
In Duitsland zijn de regels niet zo streng
Na de protesten van afgelopen maandag ging dat plan in vier provincies van tafel. Zeeland houdt er voorlopig aan vast. Van Vasseur begrijpt daar niets van: ‘Nederlandse boeren zijn extreem efficiënt. Waarom zou je de regels zo streng maken dat boeren in het buitenland moet. In Duitsland zijn de regels niet zo streng.’
Lex Warmelts (23) hekelt ook de Europese verschillen: ‘We moeten concurreren met Europese landen die een ander beleid voeren. We gaan kapot aan die regels.’ Warmelts is een akkerbouwer in Drenthe en heeft minder last van de stikstofregels: ‘We zijn zo klaar met het beleid. De stikstofmaatregel is de druppel die de emmer doet overlopen.’
Kabinet luistert niet
In Groningen liepen de protesten maandag uit de hand. Een politie te paard werd aangereden en boeren ramden de deur open van het provinciehuis. Warmelts kan dat wel begrijpen: ‘Vind je het gek dat ze dat deden. Ze zijn heel de dag aan het lijntje gehouden. De agressie zit dan zo hoog. Het is meer dan terecht dat in die regio, waar ook gaswinning een probleem is, ze zo boos werden. Het kabinet luistert niet.’
Lees ook over de protesten van vandaag: Boeren bezetten binnenstad Den Haag: tractoren bij Binnenhof (video)
Vandaag hopen de boeren daar verandering in te brengen. Eerder werd bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in De Bilt gedemonstreerd. Het RIVM berekent de stikstofuitstoot in Nederland.
Van de orde handhaven komt voor de toekijkende agenten niets terecht
‘Boeren, Boeren, Boeren!’ Zo worden de boeren verwelkomd die eerder op de dag bij het RIVM in De Bilt demonstreerden. Die boeren rijden langs Den Haag Centraal waar de sfeer grimmig wordt. Het omgeploegde Malieveld staat zo goed als vol en boeren komen de stad nauwelijks nog in. Even houdt de politie de tientallen trekkers tegen, tot dat geen zin meer heeft. Van de orde handhaven, komt voor de toekijkende agenten niets terecht.
Boven de regenachtige stad hangt een grijze sluier. Op de Koekamp, naast het Malieveld, wachten boeren met een blikje Grolsch of sjekkie in de hand tot de eerste sprekers zich laten zien. Voor wie het wachten te lang duurt zoekt een boom om de blaas te verlichten.
Baldadige jongens overstemmen met incidentele knallen vuurwerk af en toe de toeters van de trekkers. Sommigen dragen shirts van hun werkgevers andere tooien zich met het logo van gekruiste hooivorken van organisator Farmers Defence Force.
‘We houden elkaar goed in de gaten’
Echt uit de hand lopen de protesten niet. Volgens melkveehouder Erwin Koster (38) is dat van groot belang, hij vreest dat burgers de boeren anders niet meer steunen: ‘We houden elkaar daarom goed in de gaten, dat niemand gekke dingen doet. We moeten niet hebben dat we hier, net als in Groningen, de boel slopen. Het is daarom heel goed dat Rutte oproept om je gewoon aan de regels te houden.’
Premier Mark Rutte (VVD) laat zich niet zien bij de protesten, wat hem op kritiek kwam te staan van de voorvrouw van de Farmers Defence Force, Sieta van Keimpema: ‘Rutte heeft zich laf teruggetrokken, zoals de meesten van dit kabinet.’
Twee weken terug konden de boeren nog rekenen op een heldenonthaal in de Hofstad, nu spreken alleen PVV-leider Geert Wilders en Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet de boze boeren toe. Baudet roemt ze als ‘beste van de wereld’ die bescherming verdienen.
‘Willen jullie hier, in deze stad, meer of minder stikstofregels?’ richtte Wilders zich tot de boeren. Het antwoord was een luidkeels ‘minder!’. ‘Nou, dan gaan we dat regelen.’ Hij noemde het ‘triest dat Rutte en minister Ferdinand Grapperhaus het leger nodig hebben om onze boeren tegen te houden’.
Schouten maakt een fout
Verder op de Koekamp staat Henk Bleker. De oud-staatssecretaris van Landbouw loopt er al sinds de middag rond en is er als ‘sympathisant’. De huidige minister van Landbouw, Carola Schouten (Christen Unie), maakt een fout, zegt Bleker: ‘In haar brief zitten addertjes onder het gras en boeren zien dat meteen.’ Bleker vindt het kwalijk dat de overheid de rechten van boeren afneemt zonder daarvoor te betalen: ‘Als je boeren uitkoopt, dan moet je ze voor alle bezittingen betalen. De stallen, de dieren, maar ook de rechten die ze hebben. Dat gebeurt nu niet.’
Advies heeft Bleker ook: ‘Schouten moet die brief intrekken en met alle boerenorganisaties om tafel gaan. En pas stoppen als een akkoord is bereikt.’
Boer Erwin Koster heeft een hard hoofd in zo’n oplossing: ‘Ik ben bang dat het protest totaal geen nut heeft. Ik sta hier nu zodat ik later kan zeggen dat ik toch wat heb gedaan. Ik kan nu zeggen: ik stond wel in Den Haag.’