Klusjesman ‘keldergezin’ officieel verdacht: dit weten we over bizarre zaak

Een dag na de bizarre onthulling over het gezin in het Drentse Ruinerwold, dat negen jaar afgezonderd leefde van de buitenwereld, is meer duidelijk geworden over het ‘keldergezin’. De 58-jarige Oostenrijker Josef B., die de boerderij huurde en er klusjesman was, wordt sinds woensdag officieel verdacht van vrijheidsberoving. Dit weten we tot nu toe over de geruchtmakende zaak.

Wat is de laatste stand van zaken?

Woensdagmiddag maakte het Openbaar Ministerie (OM) bekend dat de 58-jarige Josef B., die als klusjesman werkte op het erf in Ruinerwold, wordt verdacht van vrijheidsberoving en ‘het benadelen van de gezondheid’ van het zeskoppige gezin. Het OM wil geen details vrijgeven over de precieze rol van de man. Wederrechtelijke vrijheidsberoving, zoals de verdenking voluit luidt, kan inhouden dat iemand tegen zijn of haar wil wordt gevangen gehouden of is ontvoerd.

Dinsdag hield de politie hem aan, omdat hij niet wilde meewerken aan de doorzoeking van het pand. Het blijkt te gaan om Josef B., geboren in Oostenrijk. Hij zit vast en wordt verhoord. B. is niet de vader van de kinderen, maar huurde de boerderij.

Volgens Alida ten Oever, sinds 2003 eigenaar van de boerderij, betaalde hij elke maand keurig de huur. Ten Oever bezocht het erf ook geregeld, maar heeft daar naar eigen zeggen nooit iets ‘ondeugdelijks’ gezien. De regionale omroep RTV Drenthe meldde dinsdag al dat het gezin zich in leven hield met een groentetuin en een geit. Op het terrein liepen verder alleen een paar ganzen en een hond.

Josef B. heeft volgens RTV Drenthe al meer dan veertien jaar een bedrijf. Een oud-buurman van B. zegt dat hij een ‘hele vriendelijke man’ is, die Nederlands met een duidelijk Oostenrijks of Duits accent spreekt.

In Oostenrijk is Josef B. eveneens groot nieuws. Volgens de krant Kronenzeitung komt hij uit de het district Perg, 25 kilometer ten oosten van de stad Linz. Al in de jaren tachtig verliet B. de streek en ging hij naar de hoofdstad Wenen. Het dagblad meldt dat de man in zijn jeugd lid zou zijn geweest van een sekte, minstens twintig jaar geleden brak met zijn ouders en in 2010 naar Nederland vertrok om ‘opnieuw te beginnen’.

Wat is er bekend over 25-jarige man die hulp zocht in café?

De zaak kwam aan het licht dankzij Chris Westerbeek, eigenaar en barman van de plaatselijke kroeg De Kastelein. Opeens dook een man op in de volle kroeg, en bestelde er vijf biertjes, vertelt de kroegbaas aan De Telegraaf. ‘Gekleed in jarentachtigkleding, het zag er toch bijzonder uit. Een man met een baardje. Wat doe je hier?’ aldus Westerbeek. ‘Hij vertelde waar hij woonde, dat hij was weggelopen. Het leek me gewoon een Nederlander, wat verward of mensenschuw. Hij is maar kort geweest. Hij zei echt niet veel over het waarom, maar er kwam wel uit dat hij “niet naar huis kon”.’

Een paar dagen later zat de verwilderde man weer op het terras, waarna Westerbeek een gesprek met hem aanknoopte. De bezoeker keek steeds naar de grond, maar vertelde de kroegbaas wel dat hij sinds kort ‘s nachts weg kon. Hij vertelde weinig over zijn thuis, zei Westerbeek. ‘En wat hij vertelde, klopte niet bij zijn leeftijd. Hij klonk kinderlijk. Hij vertelde dat hij al negen jaar niet buiten kwam en al die tijd niet bij een kapper was geweest,’ aldus Westerbeek.

De bezoeker vertelde dat hij in een boerderij aan de Buitenhuizerweg woonde en nog nooit een school had bezocht. Uiteindelijk vroeg de barman of de bezoeker hulp nodig had, die aangaf dat hij dat wilde. Daarop belde barman Westerbeek de politie, omdat hij naar eigen zeggen een ‘niet pluis-gevoel’ kreeg bij de bezoeken.

Zie hieronder het interview met de barman bij Dagblad van het Noorden

Dinsdag is meer bekend geworden over de mogelijke achtergrond van de verwilderde man. De 25-jarige man die maandagavond het café binnenliep, noemt zichzelf Jan Zon van Dorsten. Dat staat althans op zijn Facebookpagina, waar hij de afgelopen weken diverse foto’s plaatste. De meest opvallende zijn beelden van nachtelijke bezoeken aan het dorp Ruinerwold.

Volgens zijn profiel groeide Jan op in Hasselt (Overijssel), verhuisde hij in 2005 naar Zwartsluis, in 2008 naar Meppel en in 2010 naar Ruinerworld. Al die informatie voegde hij gezien de bewerkingsgeschiedenis op de pagina pas de afgelopen maanden toe. In juni begon hij volgens zijn Facebookpagina te werken als ‘Online Store Manager’ bij het bedrijf Creconat. Diverse media suggereren dat dit bedrijf is gelieerd aan het bedrijf van Josef B., maar het is niet zeker of dat klopt.

Die functie staat ook vermeld op zijn LinkedIn-profiel, waarop Jan een kort verhaal vertelt over zichzelf. Dat geeft weinig aanwijzingen over zijn levensloop, behalve de volgende passage:

‘Voor mij heeft persoonlijke connectie altijd vooraan gestaan, dankzij mijn ouders die altijd al hun tijd aan ons persoonlijke onderwijs besteedden. En de rest van hun tijd? Vrienden. En het bedrijf liep altijd super! Hoe kan dat nou, hè…
Inmiddels is die tijd voorbij… in 2004 overleed Ma en iedere dag zorgen wij nu met plezier voor Pa.‘

Opmerkelijk is ook dat Jan op zijn Instagram-pagina drie dagen geleden twee (bewerkte) foto’s plaatste van de barman Chris Westerbeek, die laatstgenoemde op zijn sociale mediapagina’s had geplaatst. Op het Instagram-profiel van Jan Zon van Dorsten zijn ook foto’s van hemzelf geplaatst, en op zijn Facebook geeft hij op zijn profiel blijk van affiniteit met de natuur en de wereldwijde klimaatbeweging. Zo ‘liket’ hij veel pagina’s van Greta Thunberg, diverse klimaatstakingen en allerlei milieuactivisten. Ook plaatste hij foto’s van bomen op Facebook.

Hoe gaat het met de rest van het gezin?

De politie viel maandag de boerderij binnen, waarna zes mensen werden aangetroffen: vijf kinderen en hun vader, zeiden de bewoners zelf. Ze zouden sinds 2010 in ‘provisorisch ingerichte woonruimtes’ hebben gewoond ‘waarin het gezin een teruggetrokken bestaan leidde,’ zei burgemeester Roger de Groot (CDA) van de gemeente De Wolden, waaronder Ruinerwold valt, dinsdag tijdens een persconferentie. De kinderen zouden tussen de 18 en 25 jaar oud zijn. Ze zijn overgebracht naar een veilige plek, omdat ze behoefte zouden hebben aan rust.

Kijk hieronder de persconferentie met de burgemeester terug (lees verder onder de video):

De identiteit van het gezin is niet eenvoudig vast te stellen, omdat geen van hen staat ingeschreven bij de basisadministratie van de gemeente. Dat heeft de Drentse politie woensdagmiddag bekendgemaakt. Of alle zes die op de boerderij verbleven allemaal meerderjarig zijn, zoals ze zelf tegen de politie hebben gezegd, kan niet worden bewezen. Ze worden medisch onderzocht.

Waarom het gezin zo lang op het terrein verbleef, is evenmin bekend: ‘Het is onduidelijk of zij daar vrijwillig verbleven.’ In de eerste berichten werd gemeld dat het zestal op de boerderij zou wachten ‘op het einde der tijden’, maar dat is nog niet officieel bevestigd. Een timmerman die Josef B. kende, zegt tegen Dagblad van het Noorden dat hij niet het idee had dat de klusjesman ‘diepgelovig’ was, omdat hij op zondag doorging met werken. De politie heeft ook nog niets naar buiten gebracht over eventueel seksueel misbruik of mishandeling.

Waar doet de zaak aan denken?

Dat juist een man uit Oostenrijk bij de zaak is betrokken, is pikant. Media uit dat land leggen veelvuldig het verband met een andere Josef, Josef Fritzl. Hij werd in 2008, toen hij 73 was, opgepakt in zijn woonplaats Amstetten – niet ver van Perg waar Josef B. vandaan komt – in een schokkende incestzaak.

Fritzl bleek zijn dochter Elisabeth sinds haar elfde seksueel te hebben misbruikt in een kelder die hij daar in 1984 speciaal met dat doel had aangelegd. Uit het misbruik werden zeven kinderen geboren, die op het moment van de arrestatie tussen de vijf en negentien jaar oud waren.

Drie kinderen werden door Fritzl en zijn vrouw (die samen eveneens zeven kinderen kregen) opgevoed, één kind overleed kort na de geboorte en drie kinderen kwamen nooit buiten; zij bleven tot dan toe hun hele leven in de kelder. Alleen door televisie wisten ze iets van de buitenwereld af. In 2009 werd Fritzl veroordeeld tot levenslang wegens wederrechtelijke vrijheidsberoving, verkrachting, incest, slavernij en moord op de baby, die hij later verbrandde in een oven.

Een andere beruchte opsluiting gebeurde eveneens in Oostenrijk. Natascha Kampusch werd op haar tiende ontvoerd toen ze op weg naar school was in Wenen. De werkloze techneut Wolfgang Priklopil sloot Kampusch van 1998 tot 2006 op in de kelder van zijn huis. Na acht jaar wist ze te ontsnappen, waarna ze een boek schreef en later shows op televisie presenteerde. Nog op dezelfde dag dat de vrouw ontsnapte, sprong Priklopil voor de trein.