Online kinderporno neemt toe; aanpak lastig door maas in de wet

Nederland is wereldwijd nummer twee als het gaat om online kinderporno. De hoeveelheid kinderporno op internet neemt voortdurend toe, net als het aantal meldingen. Dan zou het makkelijker moeten zijn om makers en gebruikers aan te pakken, maar dat gebeurt nauwelijks doordat er een maas in de wet zit.

Wat houdt de maas in de wet precies in?

Het aantal meldingen van online kinderporno in Nederland neemt toe. Vorig jaar kwamen er 226.000 meldingen binnen bij het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM). Vaak gaat het om honderden foto’s of video’s per melding. Bijna driekwart van het gemelde materiaal is strafbaar, bij de overige 27 procent is er onvoldoende bewijs dat het om een minderjarige gaat.

Er komt steeds meer apparatuur die online beeldmateriaal kan detecteren. Daardoor worden meer beelden gevonden en neemt dus het aantal meldingen toe. Die detectiemachines staan in het Verenigd Koninkrijk en Canada. De machines sturen hun bevindingen naar het Meldpunt Kinderporno, onderdeel van het EOKM.

‘Het is lastig om de eigenaar van een website te achterhalen, daarom doen wij een melding bij het webhostingbedrijf,’ zegt Arda Gerkens, directeur van het EOKM en Eerste Kamerlid voor de SP, tegen Elsevier Weekblad. Het webhostingbedrijf stuurt de eigenaar van de website een verzoek om de kinderporno te verwijderen. De website-eigenaar kan dit verzoek echter weigeren en dat gebeurt ook vrijwel altijd. Dit systeem is dus niet effectief.

Organisaties als het EOKM kunnen geen sancties opleggen, dat kan alleen de rechter. Die moet bepalen of er sprake is van kindermisbruik of niet. Het EOKM moet elke melding afzonderlijk aankaarten bij de rechter, maar stuit daarbij op een aantal problemen. Het duurt lang voordat de zaak in behandeling wordt genomen, de behandeling neemt veel tijd in beslag en het EOKM heeft niet de menskracht om de duizenden meldingen aan te kaarten bij de rechter.

‘Dit probleem moet bestuurlijk worden aangepakt. Nu zijn we aangewezen op de vrijwilligheid van eigenaren, die in de meeste gevallen ontkennen dat het om kindermisbruik gaat,’ zegt Gerkens. ‘Ze proberen je er bijvoorbeeld van te overtuigen dat op de beelden alleen volwassenen zijn te zien. Daarom pleiten wij voor een wet die het mogelijk maakt dat website-eigenaren die hun beeldmateriaal niet verwijderen boetes kunnen krijgen.‘

Wat houdt de aanpak in?

Door technologische ontwikkelingen wordt het steeds makkelijker kinderporno te maken, te delen en te verkrijgen. Met de stijging van het aanbod stijgt ook het aantal meldingen. Doordat beelden via internet overal ter wereld verspreid kunnen worden, is er nauwelijks grip op de situatie.

Minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus (CDA) ziet online kinderporno als een van de meest verwoestende vormen van criminaliteit, liet hij vorig jaar weten in een brief aan de Tweede Kamer. Hij wil kinderporno op drie manieren aanpakken: intensivering van preventie, een bestuursrechtelijke aanpak in de vorm van een wetswijziging en verscherping van de opsporing. Hierdoor kunnen sneller boetes worden opgelegd.

Eind vorig jaar maakten ICT-bedrijven, de politie, het Openbaar Ministerie, de EOKM en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel Seksueel Geweld tegen Kinderen afspraken met elkaar over de bestrijding van kinderporno op het internet. Brancheorganisaties van hostingbedrijven en andere internetorganisaties beloofden om, als het EOKM een melding doet van online kinderporno, deze beelden binnen 24 uur worden verwijderd. Hostingbedrijven die niet snel genoeg of niet zouden meewerken, riskeren een hoge boete. De minister heeft inmiddels geconstateerd dat die afspraken te vrijblijvend zijn.

De wetswijziging die Grapperhaus wil doorvoeren, houdt in dat er een speciale toezichthouder komt. Deze legt boetes en dwangsommen op aan ICT- en webhostingbedrijven, die sites met beelden van kinderporno beheren, als die beelden niet binnen 24 uur uit de lucht zijn gehaald. Zo worden zij medeverantwoordelijk voor de aanpak van kinderporno.

Hoe meer een webhostingbedrijf verdient, des te hoger de boete. Maar Grapperhaus gelooft niet meer in de beloftes die de bedrijven doen. Over het algemeen verwijderen de webhostingbedrijven kinderporno binnen 24 uur, maar er zijn er nog te veel die hier te laks in zijn.

De Technische Universiteit in Delft ontwerpt monitor, die van elk webhostingbedrijf kan laten zien waar en hoe lang er na een melding kinderporno online heeft gestaan. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt welke bedrijven zich niet aan de regels houden en moeten worden aangepakt.

Welke vormen van kindermisbruik zijn er?

Slachtoffers van seksueel misbruik zijn in twee categorieën te verdelen. De minderjarige die direct, fysiek wordt misbruikt en de minderjarige van wie seksueel getint beeldmateriaal op het internet wordt verspreid.

‘Veel mensen vergeten dat wanneer minderjarigen ontkleed op het internet verschijnen en seksuele handelingen verrichten bij zichzelf, er ook sprake is van seksueel misbruik,’ zegt EOKM-directeur Gerkens. ‘De minderjarigen worden gedwongen en bedreigd. Vaak hebben ze niet door dat het wordt vastgelegd.’

Het is vaak lastig voor minderjarige slachtoffers om melding te doen van misbruik. De drempel is vaak te hoog, omdat het misbruik vaak voorkomt in eigen kring (in de familie of door kennissen) of omdat ouders hun kinderen willen beschermen tegen langdurige strafrechtelijke procedures.

Seksueel misbruik kan direct of indirect zijn. Er zijn daders die minderjarigen fysiek misbruiken. Dat worden ‘hands on’-delicten genoemd. Het gaat er dan om dat minderjarigen tegen betaling of onder dwang seksuele handelingen moeten verrichten. De dader maakt daar dan beelden van, en verspreidt die vervolgens over het web.

Andere daders plegen niet zelf fysieke handelingen met minderjarigen, maar zij downloaden en bekijken de beelden (de kinderporno) en verspreiden die verder niet. Hun daden worden gedefinieerd als ‘hands-off’-delicten.

Ook ICT- en webhostingbedrijven kunnen dader zijn, ook als zij geen directe rol hebben bij online kinderporno. Bijvoorbeeld het Amerikaanse sociale medium Tumblr. De site werd vorig jaar uit de App Store van Apple verwijderd, omdat Tumblr kinderporno en andere beelden van gedwongen prostitutie op de site had staan.  Tumblr is dan toch aansprakelijk. Ook al was er geen sprake van een directe wil/rol om kinderporno op zijn site te plaatsen, het sociale medium is wel verantwoordelijk voor die inhoud.

Hoe zit het met de cijfers?

De laatste jaren valt in Nederland een forse stijging waar te nemen in het aantal meldingen van kinderporno en andere vormen van online seksueel misbruik.

Waar het in 2014 nog om 3.000 meldingen ging, waren dit er in 2017 al bijna 18.000. En in 2018 kwamen er 226.000 meldingen binnen bij het EOKM.

Dat Nederland nummer twee in de wereld is als het gaat om het gelegenheid bieden aan kinderporno, komt ook door de goede en snelle internetverbindingen. Daarom staan we ook op de tweede plaats op de wereldranglijst als het gaat om hosten van sites met volwassen porno, aldus het Meldpunt Kinderporno eind september tegen de NOS.