Het nieuwe jaar staat voor de deur en daarom blikt Elsevier Weekblad vooruit. Wat worden de grootste uitdagingen voor Rutte III in 2020? Wat zijn de belangrijkste dossiers en wat worden de grootste struikelblokken?
Het behalen van klimaatdoelen
In 2020 zal premier Mark Rutte (VVD) een definitieve oplossing moeten vinden voor de stikstofproblematiek. In mei 2019 besloot de Raad van State dat het Nederlandse stikstofbeleid niet deugt. Met als gevolg dat duizenden bouwprojecten stil kwamen te liggen.
Ondanks spoedmaatregelen, zoals het naar beneden stellen van de maximumsnelheid naar 100 km per uur, heeft het kabinet nog geen concrete oplossing gegeven. Rutte noemde de stikstofcrisis ‘de zwaarste en meest complexe crisis waarmee hij ooit mee te maken had. Ingewikkelder dan de vluchtelingencrisis van 2015′.
Nederland gaat sowieso diverse klimaatdoelen niet halen. Dat bleek uit de Klimaat- en Energieverkenning die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) eind oktober publiceerde. Zo komt Nederland in de knel met het Urgendavonnis en Europese richtlijnen.
Lees hier meer over dit onderwerp: Urgenda wint: CO2-uitstoot moet in 2020 fors verder omlaag
Op vrijdag 20 december oordeelde de Hoge Raad in het Urgendavonnis dat de Nederlandse staat verplicht is om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dit betekent dat eind 2020 de uitstoot met 25 procent verminderd moet zijn ten opzichte van 1990. Het Planbureau verwacht dat de daling uitkomt op ‘slechts’ 23 procent.
Ook lijkt Nederland niet te voldoen aan het bindende EU-doel om in 2020 minimaal 14 procent van de energie hernieuwbaar op te wekken. Bovendien ligt Nederland ook voor de doelen na 2020 niet op schema. Het Planbureau rekende in een extra bijlage het afgelopen juni gepresenteerde Klimaatakkoord door. De magische 49 procent CO2-reductie voor 2030 lijkt uit beeld. Waarschijnlijk komt Nederland ergens tussen de 43 en 48 procent uit.
Op de Klimaattop in Katowice (Polen) in 2018 sprak Rutte ambitieuze doelen uit. Hij riep Europa op om de doelstelling van de CO2-reductie van 49 naar 55 procent te verhogen. Officieel ligt de grens nog op 49 procent. Het kabinet is dus op de goede weg, maar Rutte zal komend jaar ongetwijfeld regelmatig worden herinnerd dat de limiet nog niet is gehaald.
In opstand komende burgers
Lees hier meer over dit onderwerp: Bevangen door PFAS, stikstof en CO2
Het afgelopen jaar stond ook in het teken van de burgeropstand. De bouwsector trok met grote machines naar het Malieveld, onderwijzers en ziekenhuispersoneel legden een dag lang het werk neer, de ‘gele hesjes’ bezochten Rutte in het Torentje en de boeren legden meermaals het land plat door in grote aantallen op trekkers te protesteren.
Die onrust is nog lang niet verdwenen. Zo heeft het kabinet nog geen concrete antwoorden op de stikstofcrisis, die de bouw en de boeren treffen en ook niet voor het tekort aan leerkrachten in het onderwijs. Die laatste sector kreeg dan wel eenmalig 460 miljoen euro extra, maar ‘het kabinet heeft na alle acties nog steeds niet gezorgd voor structureel extra geld,’ zei de voorzitter van de Algemene Onderwijsbond (AOb), Eugenie Stolk. Op donderdag 30 en vrijdag 31 januari staat daarom opnieuw een protest gepland.
De AOb-leden hebben zich uitgesproken: donderdag 30 én vrijdag 31 januari gaan het basis- en voortgezet onderwijs plat. #investeerinonderwijs https://t.co/j3yXP3Z7tE
— AOb (@AObtweets) November 25, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een andere uitdaging voor Rutte die hierop aansluit is dat het poldermodel op de helling gaat. Veel boze burgers verenigen zich niet meer in vakbonden maar manifesteren zich in eigen groepen. Het kabinet zal in 2020 een flinke kluif hebben aan het temperen en tevreden houden van burgers.
Bevolkingsgroei in een dichtslibbend land
Lees hier het commentaar van Gertjan van Schoonhoven: Gaat Den Haag nu eindelijk de bevolkingsgroei onder ogen zien?
De Nederlandse bevolking zal de komende tien jaar groeien met gemiddeld 105 duizend inwoners per jaar. Dit komt door een geboorteoverschot, maar vooral door migratie (80 procent). Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) halverwege december publiceerde.
Demograaf Jan Latten, oud-hoofddemograaf van het CBS, vroeg in een interview in Trouw en een artikel in Elsevier Weekblad – geschreven samen met wiskundige Jan van de Beek – in 2018 al nadrukkelijk aandacht voor die bevolkingsgroei.
Latten liet bij de presentatie van de cijfers van het CBS opnieuw van zich horen. In het AD van 17 december zei hij: ‘In de politiek vliegen de doelstellingen je om de oren, van CO2-uitstoot tot het aantal woningen dat van het gas af moet, maar over de bevolkingsgroei hoor je bijna niemand. Het wordt tijd dat de partijen over dit onderwerp maar eens een duidelijk standpunt innemen en daarover met elkaar in debat gaan, want als het zo doorgaat valt niet uit te sluiten dat in het land de samenhang verbrokkelt en de onderlinge spanningen oplopen.’
Tijd om debat over #bevolkingsgroei uit de taboesfeer te halen https://t.co/RcV927es2Y
— Jan Latten (@JanLatten) December 17, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ook Peter Boelhouwer, hoogleraar Housing systems bij TU Delft, reageert in het artikel van het AD: ‘Nederland is absoluut niet “te vol” om 20 miljoen mensen op te vangen. Het probleem is de afwachtende houding van het Rijk. Er ligt geen plan om de woningtekorten aan te pakken, de infrastructuur te verbeteren en om de ruimtes in Nederland beter te ordenen.’
Rutte zelf liet zich nog niet uit over het thema bevolkingsgroei. De premier zei in een kerstinterview in Elsevier Weekblad wel dat nul migranten binnenlaten ‘een heel slecht plan is’. ‘Je kunt niet als rijk land helemaal niks doen. Kiezers begrijpen dat. Die zeggen: “Meneer Rutte, prima, maar wel een beetje in verhouding allemaal.”‘
Een kwetsbare coalitie en verkiezingen in 2021
Een vierde grote uitdaging voor Rutte wordt het bij elkaar houden van zijn coalitie. Reden is de opmaat naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. De coalitiepartijen zullen zich in 2020 steeds meer gaan profileren en dat gaat vaak ten koste van de eenheid in de coalitie.
Lees hier het stuk van Eric Vrijsen die op stap ging met de premier: Mark Rutte: ‘Nul immigranten is een slecht plan’
Zo sprak ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers op zijn partijcongres eind november over ‘stormachtige weken die de coalitie achter de rug had’.
‘We werken samen, maar zijn niet met elkaar getrouwd. Want hoe groot ons verantwoordelijkheidsgevoel ook is, onze hoop en dromen zijn altijd groter. Een coalitie is nodig, maar nooit heilig,’ zei Segers in zijn speech.
De vier coalitiepartijen staan dan ook regelmatig lijnrecht tegenover elkaar. Zo zorgde de discussie over het terughalen van IS-kinderen en hun moeders voor verdeeldheid. CDA en VVD zijn daar fel op tegen. Zo zei VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz: ‘Wij willen deze kinderen niet terug. En hun ouders al helemaal niet.’ En CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg: ‘De vrouwen hebben hun recht op hulp verspeeld.’
D66 en ChristenUnie zijn een stuk minder afwijzend. De eerste is zelfs actief voorstander. D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma zei over de situatie: ‘Die kinderen groeien nu op in detentiekampen, in een mini-kalifaat tussen prikkeldraad.’
In de zomer van 2020 zal Rutte ook moeten beslissen of hij opnieuw de VVD-lijst wil trekken bij de verkiezingen in 2021. De verwachting in Den Haag is dat hij dat nog een keer zal doen. In een kerstinterview met Elsevier Weekblad zei Rutte: ‘zolang ik de energie en ideeën heb, ga ik door’. Ook voegde de premier daaraan toe dat Klaas Dijkhoff niet per se zijn opvolger is. Opvallend, aangezien Dijkhoff lang werd aangezien als de kroonprins binnen de VVD.
Benieuwd naar een uitgebreide blik op politiek Den Haag in 2020? In het vooruitbliknummer van Elsevier Weekblad (4 januari) blikt Carla Joosten uitgebreid vooruit op wat Rutte te wachten staat.