Rechter: Slob mocht Haga Lyceum-bestuur niet dwingen op te stappen

Minister van Basis- en Voortgezet Onderwijs Arie Slob (ChristenUnie) mocht het bestuur van het Amsterdamse Cornelius Haga Lyceum niet dwingen op te stappen. Dat is in strijd met de vrijheid van onderwijs, oordeelt de rechtbank in Amsterdam, nadat de islamitische middelbare school bezwaar had gemaakt tegen het besluit.

Volgens de rechtbank had de minister deze aanwijzing niet mogen geven, omdat het een te zwaar middel is voor zo’n ingrijpende beslissing. De argumenten van Slob hiervoor werden in het vonnis grotendeels afgewezen. Zo meent de rechtbank dat de minister te hoge eisen stelt aan het schoolbestuur als het gaat om het bevorderen van actief burgerschap en sociale integratie.

Ook meent de rechtbank dat het bestuur niet openlijk afstand hoeft te nemen van personen met een omstreden gedachtegoed. Het is bovendien niet vast komen te staan dat de personen waarvan werd vermoed dat ze leerlingen ongewenst zouden beïnvloeden, dit ook daadwerkelijk hebben gedaan. De wijze waarop het lyceum hiermee omgaat, valt binnen de vrijheid van onderwijs.

Wel sprake van zelfverrijking

De rechtbank erkent wel dat de kritiek op het financiële beleid van de school terecht was, omdat er sprake was van zelfverrijking en onrechtmatig handelen. De onderwijsinspectie was hier echter al eerder van op de hoogte en heeft toen geen alarm geslagen. De minister heeft verder onvoldoende onderbouwd waarom bepaalde uitgaven in strijd waren met de regels, staat in de uitspraak.

Directeur-bestuurder Soner Atasoy van het Haga Lyceum in Amsterdam noemt de uitspraak een ‘winst voor de rechtsstaat’. Wat Atasoy betreft staan de deuren nu ‘wagenwijd’ open om het gesprek aan te gaan met de minister en de gemeente.

Nu blijkt dat er weinig overblijft van de beschuldigingen is het volgens hem tijd om bij elkaar te komen. ‘De school heeft recht op doorgang,’ zegt de directeur-bestuurder. Door de verdubbeling van het aantal leerlingen in dit schooljaar is extra huisvesting en meer subsidie nodig. Die zaken waren de afgelopen tijd opgeschort door de aanwijzing van Slob.

Een grote klap voor de anti-islamlobby, twitterde het Haagse gemeenteraadslid van de Partij voor de Eenheid Arnoud van Doorn.

Slob gaat in hoger beroep tegen de uitspraak. In een reactie liet hij weten dat de uitspraak hem een ‘ongemakkelijk gevoel’ geeft. ‘De rechtbank constateert namelijk dat er ruimte is in deze school voor personen met een antidemocratisch en anti-integratief gedachtegoed. De AIVD waarschuwde daar al voor,’ zegt de minister.

Onderzoek van Onderwijsinspectie was vernietigend

De school raakte in maart vorig jaar in opspraak toen de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV)Pieter-Jaap Aalbersberg waarschuwde dat leerlingen worden beïnvloed door leraren die contact onderhouden met terroristen. Dat deed hij op basis van inlichtingeninformatie van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). De gemeente Amsterdam bevroor daarop de gemeentelijke subsidies tot het bestuur van de school zou opstappen en de Onderwijsinspectie volledige toegang tot de school zou krijgen. Directeur-bestuurder Söner Atasoy wilde daar niets van weten.

Er volgde een onderzoek van de Onderwijsinspectie. Die kwam in juni met vernietigende conclusies. Zo brengt het bestuur de school en de leerlingen schade toe, concludeerde de Onderwijsinspectie, door onder meer op te trekken met mensen die volgens de AIVD in extremistische kringen verkeren. De waarden van de democratie en de rechtsstaat worden de leerlingen niet bijgebracht. Het bestuur heeft zich verder schuldig gemaakt aan zelfverrijking en belangenverstrengeling en financieel wanbeheer gevoerd. Maar de inspectie vond geen aanwijzingen dat de school streeft naar salafistisch of anti-democratisch onderwijs.

Terecht een waarschuwing gegeven

In december concludeerde de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) dat de Inlichtingendienst AIVD terecht een waarschuwing had gegeven over de anti-democratische invloeden op het Haga Lyceum. Maar de dienst maakte ook fouten.

Zo had de AIVD duidelijker moeten zeggen dat onzeker was of lessen op de school een salafistisch karakter hebben, terwijl ontvangers van het ambtsbericht dit wel zo hadden kunnen interpreteren. ‘De AIVD had in zijn berichten en communicatie daarover met ontvangers duidelijker moeten zijn over wat de dienst niet wist,’ aldus de CTIVD.

Ook had de AIVD niet voldoende informatie om te stellen dat bekend is dat betrokkenen bij de school contact hadden met de terroristische groepering het Kaukasus Emiraat, en dat zij de aanvoerder hiervan ‘hun leider’ noemden. De CTIVD zegt dat daarvoor wel aanwijzingen waren, maar dat de AIVD dit niet zo stellig in zijn ambtsbericht had moeten verwoorden.

Nieuwe bestuurder in het najaar

De CTIVD vindt dat de berichtgeving van de AIVD daardoor invloed heeft gehad op de publieke opinie over het Haga Lyceum. Desondanks vindt de commissie het wel terecht dat de AIVD aan de bel heeft getrokken.

Na het rapport van de inspectie kondigde Slob in september aan dat hij het bestuur van de school wilde dwingen om het veld te ruimen. Het is de eerste keer in Nederland dat een schoolbestuur op deze manier werd gedwongen op te stappen. Weigerde het bestuur terug te treden, dan kreeg de school geen geld meer, liet de minister weten.

Slob wilde dat het bestuur ‘in de eerste weken’ van het nieuwe schooljaar plaatsmaakte voor een interim-bestuurder. De minister moet groen licht geven voor die nieuwe bestuurder, die zijn sporen in het onderwijs moet hebben verdiend. De nieuwe bestuurder moet in het najaar een geheel nieuw bestuur installeren.

Zou het bestuur die opdracht negeren en blijven zitten, dan krijgt de school geen geld meer. De gemeente Amsterdam is dan ook niet langer verplicht de school onderdak te bieden en kan het huidige gebouw terugvorderen.

Kandidaat voor nieuw bestuur: geen moslim

Maar in oktober is er nog geen nieuwe bestuurder aangesteld. Er was wel een kandidaat, maar om hem te installeren, moesten de statuten van de school worden aangepast en dat zou meer tijd kosten, aldus het Haga Lyceum. De man was namelijk geen moslim.

Slob kondigde dat hij de geldkraan per 1 december wilde dichtdraaien. Maar hij werd teruggefloten door de Raad van State. Die oordeelde dat Slob de geldkraan niet in één keer mag dichtdraaien: zoiets zou alleen stapsgewijs mogen. Volgens de minister is het Haga Lyceum een extreem geval en daarom een uitzondering.

Nu blijkt dat de ‘aanwijzing’ van Slob niet terecht was, is dat een grote klap voor hem en gemeentebestuurders die het Haga Lyceum willen sluiten. De uitspraak schept ook belangrijke jurisprudentie in de aanpak van soortgelijke scholen.