Na de mislukte poging om de tot levenslang veroordeelde Omar L. uit de gevangenis van Zutphen te bevrijden, reageerde minister Sander Dekker (VVD) van Rechtsbescherming snel: per 1 maart komt op een geheime locatie een aparte afdeling voor vluchtgevaarlijke zware criminelen. Maar is zo’n ‘zwacri-afdeling’ wel een goed idee?
De reactie van minister Dekker op de bevrijdingspoging van Omar L. zondag lijkt daadkrachtig. In een gevangenis ‘ergens in Nederland’ komt een aparte afdeling met twaalf cellen voor vluchtgevaarlijke zware criminelen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het regime op deze nieuwe ‘zwacri-afdeling’ zal volgens de minister minder streng zijn dan dat in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, maar strenger dan in de reguliere gevangenis. De twaalf zware jongens worden afgezonderd van de andere gedetineerden. Hun cellen zullen vaker worden gecontroleerd op wapens en mobiele telefoons. Ze mogen alleen luchten in een speciale kooi. Bezoek wordt streng gecontroleerd en telefoongesprekken worden teruggeluisterd.
Meest logische kandidaat voor nieuwe EBI: De Schie in Rotterdam
De meest logische kandidaat voor zo’n nieuwe unit is De Schie in Rotterdam. Die gevangenis heeft al een afdeling voor ‘beheersproblematische gedetineerden’ en een terroristenvleugel. Er is dus ervaren personeel aanwezig.
Toch lijkt het alsof Justitie is overvallen door de mislukte bevrijdingsactie in Zutphen, al bestaat die dreiging vanuit de georganiseerde misdaad al langer. In 2017 probeerden handlangers Benaouf A., een ander kopstuk van de Mocromaffia, met een helikopter te bevrijden uit de gevangenis in Roermond. Hij beschikte in zijn cel over smartphones en had zijn ontsnappingspoging zelf op touw gezet.
Schatrijke drugscriminelen deinzen nergens voor terug om te kunnen ontsnappen, zeker niet als ze, zoals Omar L., levenslang hebben. Ze proberen personeel om te kopen en schakelen bezoek in om mobieltjes en wapens naar binnen te smokkelen.
Gijzeling van personeel is reëel gevaar
Een ander gevaar is gijzeling van personeel. Na een reeks ontsnappingen werden begin jaren negentig vier Extra Beveiligde Afdelingen ingericht in de gevangenissen in Leeuwarden (De Marwei), Sittard (De Geerhorst), Hoogeveen (Grittenborgh) en Rotterdam (De Schie). In drie jaar tijd wisten daar niettemin 21 gedetineerden te ontsnappen, van wie een aantal door bewaarders te gijzelen.
Gerlof Leistra over de Mocromaffia: Arrestatie van Taghi is eerste stap. Nu doorpakken
Omdat die speciale afdelingen niet afdoende waren om de zwaarste categorie gedetineerden binnen de muren te houden, werd in 1993 een oud gebouw op het terrein van de gevangenis in Vught omgebouwd tot Tijdelijk Extra Beveiligde Inrichting. Daar zaten onder meer de destijds beruchte drugsbaronnen de Hakkelaar en Kobus de Zigeuner.
In 1997 werd de huidige Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught geopend, met 24 cellen. Er is nog nooit iemand ontsnapt. Het regime is streng en bezoek blijft achter een glazen wand.
Nu al is één EBI echter niet meer voldoende om alle vluchtgevaarlijke criminelen te huisvesten. Om geweld binnen de muren te voorkomen, moeten leden van rivaliserende bendes binnen onder andere de Mocro-maffia bij voorkeur niet bij elkaar worden gezet.
Als de speciale ‘zwacri-afdeling’ werkt, wil minister Dekker meer van dat soort voorzieningen openen. Voordeel is dat gedetineerden geregeld kunnen worden overgeplaatst. Dat verkleint het risico op te nauwe contacten met personeel. Ook wordt zo voorkomen dat ze alle tijd hebben om een zwakke plek in de beveiliging te ontdekken.
Elsevier Weekblad koos Derk Wiersum als Nederlander van het Jaar 2020. Gerlof Leistra schreef dit profiel van Wiersum
Beveiligde rechtszalen
Sinds de moord op advocaat Derk Wiersum op 18 september staat Justitie onder zware druk om rechters, officieren en advocaten te beveiligen. Dat kost veel capaciteit. Er zijn te weinig beveiligde rechtszalen om alle lopende rechtszaken tegen de vermeende opdrachtgevers van liquidaties tegelijk te voeren. De angst voor aanslagen en bevrijdingsreacties vergt extreem zware beveiliging. Alleen De Bunker en ‘Schiphol’ zijn geschikt. Gedacht wordt aan een nieuwe extra beveiligde locatie in Brabant.
In onder meer Italië en de Verenigde Staten zijn voor zware zaken speciale rechtszalen naast de gevangenis beschikbaar of in een politiebureau. Voordeel is dat transport per helikopter of in gepantserde auto’s van en naar de rechtszaal dan niet nodig is. Dat is veiliger en een stuk goedkoper.