Steekgeweld: Halsema tegen preventief fouilleren, Aboutaleb richt zich op ouders

De burgemeesters van de gemeenten Nissewaard en Ridderkerk roepen op tot een landelijk messenverbod na steekgeweld door en tegen minderjarigen. Minister van Justitie Ferdinand Grapperhaus vindt dat de huidige wetgeving genoeg mogelijkheden biedt, zoals preventief fouilleren. Maar burgemeester Femke Halsema van Amsterdam wil daar niet aan. Haar Rotterdamse ambtgenoot Ahmed Aboutaleb richt zich op de ouders: die kunnen een dwangsom van 2.500 euro krijgen als hun kind met een mes wordt betrapt.

Wat is er gebeurd in de gemeenten?

In Nissewaard, in de stad Spijkenisse, werd zaterdagavond een zeventienjarige jongen in zijn arm en gezicht gestoken, vermoedelijk door twee daders (van zestien en achttien jaar). Zondag meldden zij zich bij de politie. In november werd een dertienjarige jongen aangehouden voor een ernstig steekincident op een metrostation. Ook in Ridderkerk waren dit jaar diverse steekpartijen waarbij minderjarigen waren betrokken. Daarom schreven de burgemeesters Foort van Oosten (VVD) van Nissewaard en zijn Ridderkerkse collega Anny Attema (PvdA) maandag in het AD een ingezonden opiniestuk ‘Laten we een heldere norm stellen: als kind heb je geen mes bij je!’

‘Het gaat om een reeks incidenten die niet alleen in onze gemeenten plaatsvinden, maar in het hele land,’ aldus Van Oosten. Hij doelt daarmee onder meer op de dodelijke steekpartij in Drachten eind vorig jaar, waarbij een zestienjarige jongen omkwam en waarvoor jongens van veertien en vijftien werden opgepakt.

De Zoetermeerse burgemeester Charlie Aptroot (VVD) schaarde zich achter de oproep van zijn ambtgenoten. Afgelopen weekeinde liep Aptroot een nacht mee met de politie in zijn stad. Hij zag hoe een vijftienjarige jongen werd opgepakt omdat hij een mes bij zich droeg. ‘Ouders, waar zijn jullie? Ga opvoeden,’ schreef hij vervolgens in hoofdletters op Twitter:

Hoe reageren bestuurders?

Volgens minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus zijn landelijke maatregelen niet nodig. ‘Ze kunnen zelf al veel,’ zegt hij tegen De Telegraaf over de oproep van de burgemeesters aan het kabinet om met nieuwe wetgeving te komen. ‘Veel messen zijn namelijk al verboden als aan te nemen is dat de drager er verkeerde bedoelingen mee heeft.’ Hij wijst op school waar ‘je bijvoorbeeld helemaal geen mes nodig’ hebt. ‘Dus die mag je gewoon innemen.’ Dat geldt ook voor schroevendraaiers of hockeysticks, als de politie denkt dat die niet voor klussen of hockeyen worden gebruikt. ‘Dat hoeven we niet met een langdurig nieuw wetstraject te regelen.’

Een meerderheid van de partijen in de Tweede Kamer had vorige maand, na een eerdere golf van steekgeweld door minderjarigen, al aan Grapperhaus gevraagd om het messenverbod ‘aan te scherpen’. De minister wilde daar ook toen niet aan. ‘Je kunt ook met een aardappelmesje de straat op lopen en heel verkeerd gedrag vertonen en iemand neersteken. Je moet ook kijken: hoe kun je bepaalde gevaarlijke situaties in gebieden voorkomen.’ Wat Grapperhaus betreft, mag de politie meer doen dan nu: ‘Preventief fouilleren, in bepaalde gebieden alle messen bij jongeren verbieden, ouders betrekken: doe het!’

In Amsterdam barstte die discussie daarover vrijdag al los, nadat de Amsterdamse politiechef Frank Paauw erover had geklaagd dat de politie te weinig mogelijkheden heeft om de steekpartijen aan te pakken. ‘Ik hoef niet per se preventief te fouilleren, maar ik wil wel dat we een nieuwe discussie voeren over het handelingsrepertoire op straat, in scholen en op plekken waar die messen voorkomen,’ zei hij tegen de lokale zender AT5.

Oppositiepartij VVD, al jaren voorstander van preventief fouilleren, kondigde een spoeddebat aan in de gemeenteraad. Burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) was altijd fel tegen preventief fouilleren in bepaalde buurten omdat ‘de schijn van etnisch profileren’ zou worden gewekt. Tegenover De Telegraaf zei Grapperhaus daar dinsdag over: ‘Ik wil graag met de mensen in Amsterdam eens om tafel om uit te leggen dat het niets met etnisch profileren te maken heeft. Het is geen probleem als je in alle scholen kluisjes controleert of een uitgaansgebied waar veel incidenten zijn geweest. Dat zijn objectieve criteria. Het is ook echt niet gericht op bepaalde groepen.’

De oproep van de minister om de ouders bij het messenbezit van hun kinderen te betrekken, wordt ondersteund door Ahmed Aboutaleb (PvdA). De Rotterdamse burgemeester vindt het ‘buitengewoon zorgelijk’ dat sommige ouders van kinderen die met een mes op zak zijn betrapt ‘vrij laconiek’ reageren. Aboutaleb kondigde maandag aan dat ouders een waarschuwing krijgen bij de eerste keer dat hun kind een steekwapen op zak heeft en de tweede keer een dwangsom van 2.500 euro krijgen opgelegd. ‘En dat is veel geld.’ Het Amsterdamse raadslid van Forum voor Democratie Annabel Nanninga heeft wel oren naar zo’n aanpak in haar eigen stad, twittert ze:

Wat wil de Tweede Kamer?

Tweede Kamerlid Jeroen van Wijngaarden (VVD) steunt de oproep van de burgemeesters van Nissewaard en Ridderkerk, schreef hij maandag op Twitter. ‘Interessant,’ noemt hij het idee voor een algeheel messenverbod voor minderjarigen:

https://twitter.com/vanwijngaardenj/status/1229132893269757952

Dinsdag stelde Van Wijngaarden samen met PvdA-Kamerlid Attje Kuiken Kamervragen aan minister Grapperhaus. Ze willen weten of de huidige wetgeving (zie punt 4) effectief is, en wat het ministerie nog meer wil doen om steekgeweld te voorkomen.

In januari vroeg een meerderheid van de partijen in de Tweede Kamer het kabinet al onderzoek te doen naar de mogelijkheid om de lijst met verboden messen uit te breiden. De NOS meldde dat coalitiepartners VVD en CDA en oppositiepartijen als PvdA, SP en 50PLUS willen dat het messenverbod wordt ‘aangescherpt’.

Wat zijn de regels nu?

In 2012 is de Wet wapens en munitie voor het laatst gewijzigd. Toen besloot het kabinet-Rutte I dat stiletto’s en valmessen werden verboden. De lijst, die op de website van de politie staat, bevat ook vlindermessen en messen met meer snijkanten. Ingeklapte messen die uitgeklapt langer dan 28 centimeter zijn, zijn evenmin toegestaan. Bezit van degens, zwaarden en sabels is niet verboden, maar die mogen alleen ‘goed verpakt’ worden vervoerd.