Boeren protesteren woensdag weer tegen het stikstofbeleid van het kabinet. Bestuursrechtjurist Thijs Udo neemt de nieuwste maatregelen van Landbouwminister Schouten onder de loep. Haar plannen zijn te mager en te fragmentarisch. Er moet in Nederland zoveel veranderen, dat een Staatscommissie en een nieuwe Nota Ruimtelijke Ordening noodzakelijk zijn.
Het kabinet heeft deze maand een belangrijke stap gezet om het stikstofprobleem op te lossen. De maatregelenbrief van minister van Landbouw Carola Schouten (ChristenUnie) over de boeren geeft een mogelijkheid om de stikstofdepositie nabij natuurgebieden van Natura 2000 aanzienlijk te beperken. En dit is nodig om de ruimtelijke en economische structuur van Nederland in evenwicht te brengen. Economische activiteiten en natuurbeheer kunnen zo met elkaar in verbinding worden gebracht. Hopelijk komt Nederland zo ‘van het slot af’. Het regelgevingsproces gaat alleen veel te traag. Ook de commissie-Remkes zou hier wellicht bij kunnen helpen.
Het kabinet zet nieuwe stappen in de aanpak #stikstofproblematiek en geeft de landbouwsector perspectief. Voor agrariërs die willen innoveren en verduurzamen, maar ook voor hen die zelf willen stoppen. #stikstofaanpak https://t.co/tvJfcYqFOX pic.twitter.com/2xbNrHbpqH
— Ministerie van LVVN (@minlvvn) February 7, 2020
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Wat zijn de maatregelen die het kabinet neemt?
Wat gaat er gebeuren? Er komt voor 350 miljoen euro vrij om veehouderijen in kwetsbare gebieden op te kopen en een kleine 200 miljoen euro gaat naar innovatie en verduurzaming van de stallen. Opvallend is ook dat er veel beleid wordt aangekondigd – van landelijke tot regionale maatregelen – maar ik zie de noodzakelijke snelheid in de uitvoering nog niet zo één, twee, drie ontstaan.
Hoeveel varkensrechten definitief uit de markt worden genomen, is bijvoorbeeld afhankelijk van de actuele marktprijs van varkens (denk aan de varkenspest in China). Dan krijgen we bij de opkoop van bedrijven ook te maken met de nodige juridische procedures en rechtszaken. Dat dit veel tijd gaat kosten, is overduidelijk. Je moet toch al gauw een periode van twee tot vijf jaar uittrekken voor uitkoop en verplaatsing.
Deze bijdrage is ingezonden door Thijs Udo, bestuursrechtjurist, ondernemer, oud-Tweede Kamerlid voor de VVD, voormalig Provinciale Statenlid Zuid-Holland, oud-wethouder gemeente Katwijk, annex regiobestuurder Holland Rijnland.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.
Snelheid is wenselijk, want het land schreeuwt om omvangrijke huizenbouw, grootschalige infrastructuur, energietransitie, waterwegbouw, dijkversterkingen en innovatief vernieuwend bedrijfsleven.
Warme sanering
Een warme sanering van de veestapel zoals het ministerie van Landbouw en Natuurbeheer al bij de begroting voor 2020 heeft voorzien, gaat uit van 7 tot 10 procent varkens. Nu blijkt dat er vijfhonderd bedrijven zijn die wel willen stoppen. Dat is een goede zaak, want één ding is duidelijk: er zullen minder dieren moeten komen in Nederland!
Partijen als het CDA, ChristenUnie en Forum voor Democratie verzetten zich nogal stoïcijns. En dat is onverstandig en jammer, want een echte inkrimping van de intensieve veehouderij is onvermijdelijk. Onze leefomgeving, de natuur, ruimtelijke ordening, de volksgezondheid en waterwinning zijn hier allemaal bij gebaat.
Maar het uitgangspunt is natuurlijk dat er perspectief moet worden geboden voor boeren, zowel de stoppers als de blijvers. En bij de blijvers zijn de rundveehouderijen natuurlijk van het grootste belang, want dit is de sector die Nederland qua producten – kaas, boter, yoghurt, melkpoeder – met een hoge toegevoegde waarde op het allerhoogste plan in de wereld heeft gebracht. En dat moeten wij koesteren. Toch zullen zij ook blijvend belangrijke milieumaatregelen moeten nemen om de duurzaamheid en kringlooplandbouw als einddoel te aanvaarden. Subsidies van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zijn hierbij van groot belang.
Er komen coaches om boeren te helpen bij stikstofreducerende maatregelen op het bedrijf. Begeleiding naar verdere innovatie bij bedrijfsmatige duurzame alternatieven, veevoer, stalconstructies, weidegang en bemesting zijn onontbeerlijk.
Verleasen? Daardoor stijgt de stikstofuitstoot juist
Minister Schouten geeft boeren de kans om niet-benutte stikstofruimte beschikbaar te stellen aan een andere partij, publiek of privaat. De Volkskrant spreekt zelfs van ‘de mogelijkheid om een slaatje te slaan uit de stikstofcrisis‘.
Lees ook dit essay van Arendo Joustra terug: Bevangen door PFAS, stikstof en CO2
Het uitgangspunt is dat een boer de niet-gerealiseerde stikstofcapaciteit (bijvoorbeeld een nog niet gebouwde stal) kan ‘verleasen’ als deze niet in gebruik is. Veehouders mogen volgens hun vergunning meestal veel meer stikstof produceren dan ze daadwerkelijk doen. Het nadeel van verleasen is nu dat de stikstofuitstoot hierdoor niet daalt, maar stijgt.
Aanvankelijk wilde de regering deze latente stikstofruimte deels verbeurd verklaren. Kennelijk hebben de boerenprotestacties gezorgd voor wat slappe knieën aan de Haagse Bezuidenhoutseweg, waar het ministerie van Landbouw is gevestigd. Ja, en dan kun je twijfelen of de Nederlandse bestuursrechter dit wel geldig acht, maar oké. Aan de andere kant zou het wel fijn zijn wanneer (woning)bouwprojecten hierbij extra ruimte krijgen om tijdelijk weer te kunnen beginnen met bouwen. Wie kan hier nu tegen zijn?
Gebiedsprocessen en Staatscommissie
Minister Schouten refereert aan het feit dat er gebiedsprocessen moeten komen. Er zouden dan nieuwe mogelijkheden moeten ontstaan voor extensivering van de landbouw, verplaatsing van bedrijven en natuurverbetering. Allemaal mooi, zeg ik dan, maar is het dan ook niet logisch om de provincies hierbij een nauwkeurig bepaalde leidraad mee te geven, nu zij ook worden aangewezen als gebiedsregisseur? Een Alleingang van diverse provincies zou hier het gehele proces aanzienlijk kunnen verstieren (lees: de eventuele samenwerking tussen Haagse coalitiepartijen en Forum voor Democratie).
Lees ook dit geruchtmakende coververhaal terug: Overal woedt de strijd om de ruimte
Uiteindelijk zal er zoveel op gebiedsniveau gaan veranderen in Nederland, dat een nieuwe Nota Ruimtelijke Ordening de ruimtelijke kwaliteit in de Nederlandse regio’s moet gaan bepalen. De instelling van een Staatscommissie lijkt in dezen een logische en noodzakelijke stap voor het kabinet. Economische Zaken, Landbouw, Natuur, Milieu, Verkeer en Vervoer: ze verdienen allemaal een rechtvaardige, afgewogen plaats in ons kleine land.
Maatregelen totaal: op tijd?
Natuurlijk is er naast een oplossing voor de stikstof nog veel meer nodig. Er zijn opgaven op het gebied van klimaat, gezondheid, luchtkwaliteit, biodiversiteit, dierenwelzijn, bodemkwaliteit en nog veel meer. Terecht zegt Schouten dat de omslag een zaak is van de lange adem. Aan de keukentafel is de landbouwtoekomst natuurlijk het gesprek van de dag.
De vraag is nu of het beleid dat is voorgesteld op tijd komt om ervoor te zorgen dat Nederland niet langer op slot blijft, want die dreiging is levensgroot. Als dat niet lukt, gaat dit ten koste van onze economische groei en ons welzijn.