Jaap van Dissel gaf woensdagochtend 18 maart in de Kamer uitleg over de strategie tegen corona. De directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding moest vooral nuanceren en misverstanden uit de weg ruimen.
Maandagavond kreeg Mark Rutte nog complimenten voor zijn staatsmannelijke toespraak. Helder en gedecideerd bracht hij de boodschap dat Nederland door middel van maximale controle zou streven naar het afvlakken van de piek en het creëren van groepsimmuniteit tegen het coronavirus.
Maar die nadruk op groepsimmuniteit keerde als een boemerang terug in het gezicht van de premier. En van de directeur van Centrum Infectieziektenbestrijding van het RIVM Jaap van Dissel. Nederland leek het enige land dat zo’n roekeloze strategie wilde volgen. Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie WHO als verscheidene buiten- en binnenlandse experts uitten hun twijfels over het volledig inzetten op groepsimmuniteit.
Nadruk had niet zo op groepsimmuniteit moeten liggen
Woensdagochtend gaf Jaap van Dissel tijdens een uitlegsessie voor Kamerleden ruiterlijk toe dat het wellicht zijn schuld was dat de nadruk zo was komen te liggen op het opbouwen van groepsimmuniteit. Dat is geen doel, zei hij nu, maar een gunstig neveneffect van de aanpak die erop is gericht de piek in het aantal zieken af te vlakken en het aantal besmettingen uit te smeren over de tijd. Daar is geen lockdown voor nodig, zei Van Dissel, omdat je die niet kunt volhouden en omdat je na zo’n lockdown de boel weer openzet voor het virus terwijl nog bijna niemand immuniteit heeft opgebouwd.
Waarom niet testen, testen,testen?
Tegenstanders merken op dat er aan het gekozen scenario onzekerheden kleven. Bijvoorbeeld dat het nog niet vaststaat dat die immuniteit er is en ook van blijvende aard is. Van Dissel erkende dat, maar zei erbij dat de data uit China wel aanleiding geven om daar vanuit te gaan. Ook vrezen critici dat het soepele regime van social distancing zonder lockdown tot een explosieve stijging van het aantal besmetten en ernstig zieken zal leiden en dat er geen weg terug is, zodra het misgaat. Daarop zei Van Dissel dat voortdurend zal worden gemonitord hoeveel mensen het virus hebben gehad, zijn hersteld (als ze al klachten hadden) en of ze inderdaad immuun zijn. De testen daarvoor zijn bijna beschikbaar.
Over testen gesproken. Dat is wat de WHO als belangrijkste wapen ziet: testen, besmette mensen opsporen en isoleren. In Singapore en Zuid-Korea lijkt die aanpak goed te werken. Maar, zei Van Dissel, als we dat al zouden willen: landen als Singapore en Italië hebben alle testkits opgekocht. Er is simpelweg niet voldoende capaciteit om die strategie uit te voeren.
Communicatie blijkt cruciaal in deze crisis
Van Dissel sprak een paar keer van framing – een onterechte poging om de woorden van de premier en het RIVM nu anders te presenteren dan ze waren uitgesproken. Maar iedereen die de speech had gehoord, had één woord onthouden: groepsimmuniteit. Dus als dat niet de hoofdzaak was, dan lag dat aan de gekozen woorden, niet aan de oren van pers en publiek. Communicatie blijkt een cruciaal instrument tijdens deze crisis.
Los van de woordkeuze bleef enige verwarring bestaan over de precieze koers van RIVM en kabinet. Geert Wilders zei ’s middags tijdens het debat in de plenaire zaal van de Tweede Kamer dat Nederland weer eens Gekke Henkie was, omdat geen enkel ander land het op deze manier doet. Hij, en Forum voor Democratie, willen per onmiddellijk een directe en totale lockdown. Coalitiepartijen wierpen in lijn met Van Dissel tegen dat Nederland niet zo ver afwijkt van de andere landen en dat vertrouwen in de deskundigheid van het RIVM nu geboden is.
Lees ook dit commentaar van Bram Hahn: De precaire keuze van het kabinet in de strijd tegen corona
De vraag blijft of kabinet en RIVM bestand zijn tegen de druk van enkele partijen, andere landen, de WHO en de bevolking. Als de overtuiging breed gaat leven dat zij met een gevaarlijk experiment bezig zijn, zal het lastig zijn deze koers te blijven verdedigen, hoe goed die ook is onderbouwd. Het zal nog extra moeilijk worden als in de komende dagen het aantal besmettingen erg blijkt te stijgen. Dat kan bij elk scenario nog steeds het geval zijn, zonder dat er een direct oorzakelijk verband is, maar het zal eventuele twijfel over een strategie aanwakkeren.