Wat de woorden van premier Rutte betekenen voor Nederland

‘Samen staan we voor een opgave van enorme omvang,’ zei premier Mark Rutte maandag bij zijn historische toespraak. ‘We moeten dit echt met 17 miljoen mensen doen.’ Het gaat volgens Rutte nog maanden duren voor de coronacrisis voorbij is. Maar samen komen we deze moeilijke periode te boven, zei de premier. ‘Let een beetje op elkaar. Ik reken op u.’

Het coronavirus heeft tot nog toe 43 levens geëist in Nederland. In een dag tijd zijn 19 mensen overleden aan de ziekte, meldt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dinsdag. Het aantal ziekenhuisopnamen sinds het begin van de uitbraak is toegenomen tot 314.

In zijn toespraak schetste Rutte drie scenario’s, want het virus is onder ons en zal dat voorlopig blijven, zei Rutte.

Het eerste scenario is het gecontroleerd opbouwen van groepsimmuniteit. Hierbij raakt een groot deel van de Nederlandse bevolking met het virus besmet. De meeste mensen krijgen alleen lichte klachten. Als iemand het virus heeft gehad, is deze persoon daarna meestal immuun, zoals ook met de mazelen het geval is. Uiteindelijk raken steeds meer mensen immuun, zodat de kans kleiner wordt dat het virus overspringt op ouderen en mensen met een kwetsbare gezondheid. ‘Met groepsimmuniteit bouw je als het ware een beschermende muur om hen heen,’ aldus Rutte. Dit is het scenario dat hij kiest, maar het gaat maanden of langer duren om zo’n groepsimmuniteit op te bouwen, zei de premier.

Om te voorkomen dat de zorg overbelast raakt, is het noodzaak het aantal besmettingen zoveel mogelijk te beperken. Daarvoor moet het aantal contacten tussen mensen onmiddellijk fors omlaag. De maatregelen die het kabinet heeft ingesteld moeten de piek zo afvlakken en uitsmeren over een langere periode.

In het tweede scenario laat Nederland het virus onbeheerst zijn gang gaan. Dat leidt tot een enorme piek in het aantal zieken, waardoor de zorg volledig overbelast zal raken en artsen en verpleegkundigen voor de keus komen te staan wie zij kunnen behandelen en wie niet.

In het derde scenario zet Nederland alles op alles om het virus een halt toe te roepen en gaat het land volledig op slot. Zo’n rigoureuze aanpak kan volgens Rutte op het oog aantrekkelijk lijken, maar volgens deskundigen moet het land dan een jaar of langer plat worden gelegd. En zelfs als het zou kunnen mensen zo lang alleen met toestemming hun huis uit te laten komen, dan kan het virus weer de kop opsteken als de maatregelen voorbij zijn.

Bekijk hier de volledige toespraak van Rutte terug:

Reacties uit de politiek

De toespraak van Rutte over is in de Tweede Kamer over het algemeen met instemming ontvangen. Veel Kamerleden noemen de speech van de premier ‘indrukwekkend’.

Rutte had volgens PvdA-leider Lodewijk Asscher ‘een eerlijke en moeilijke boodschap’ te verkondigen.

Ook CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma sprak zijn waardering uit voor de premier.

D66-voorman Rob Jetten vindt dat Rutte recht doet aan de ernst van de situatie.

GroenLinks-leider Jesse Klaver sprak van ‘een eerlijke en indringende boodschap’ van Rutte.

‘Indrukwekkende toespraak,’ twitterde fractievoorzitter Gert-Jan Segers van de ChristenUnie. ‘Het kabinet luistert heel goed naar experts, weet wat het doet en doet wat het kan. En wij allemaal zijn dankbaar voor de helden in de zorg en zorgen nu ook extra goed voor elkaar.’

‘We moeten dit samen doen,’ zegt ook SP-leider Lilian Marijnissen.

SGP-voorman Kees van de Staaij noemt de boodschap van de premier ‘helder en openhartig, maar ernstig’.

50PLUS-leider Henk Krol spreekt van een ‘indrukwekkende toespraak’ en stelt vast dat Rutte ‘zichtbaar vermoeid’ was. ‘Dank voor deze duidelijkheid, transparantie. Goed dat hij speciale aandacht had voor ouderen en zwakkeren. Laten we nu solidair zijn. We moeten hier samen tegen vechten.’

FVD-voorman Thierry Baudet is kritisch. Hij retweette na afloop van de toespraak een bericht van advocaat Geertjan Knoops die vraagtekens zet bij de kwestie vanuit geopolitiek oogpunt. ‘Hele wereld in #lockdown en Nederland laat #Corona onder bevolking komen voor maanden; niet nagedacht dat Nederlanders straks andere landen die virus uitroeien, zullen besmetten?!’

PVV-leider Geert Wilders is ook kritisch. ‘Rutte moet alles doen om ervoor te zorgen dat zo min mogelijk mensen ziek worden en het virus zich zo min mogelijk verspreidt,’ vindt hij. ‘Een lockdown, waar veel landen al voor kiezen, helpt daarbij. Jammer dat hij daar niet voor kiest.’

Bij het tv-programma Op1 was rechtbankverslaggever Saskia Belleman er maandag ook niet gerust op. ‘Rutte zei dat een groot deel van de bevolking ziek zal worden. Daar moet een soort groepsimmuniteit uit ontstaan. Maar wat je dan ook bedenkt is: dat betekent dat er dus ook veel mensen komen te overlijden. En je moet er niet aan denken dat dat in je naaste omgeving gaat gebeuren. Dat komt wel hard binnen hoor, vind ik.’

Viroloog Ab Osterhuis reageerde positief op het besluit van Rutte. ‘Zelf ben ik vrij hoopvol als ik zie wat voor omslag er heeft plaatsgevonden in de laatste dagen. Ik ben wat dat betreft redelijk optimistisch dat we dit virus onder controle zouden moeten krijgen als we inderdaad de druk erop houden.’

Als iedereen de afgekondigde maatregelen opvolgt denkt Osterhuis dat 40 tot 70 procent van de bevolking besmet raakt met het virus en immuniteit opbouwt. Omgerekend zou dat betekenen dat tussen de 6,8 miljoen en 11,9 miljoen mensen besmet raken.

Een snel (en grof) rekensommetje leert dat als het sterftepercentage van 3,4 procent van de WHO aan wordt gehouden, dat bij 6,8 miljoen besmettingen leidt tot 231.200 doden.

Buitenlandse experts kritisch

De Italiaanse professor in microbiologie en virologie Roberto Burioni, heeft verbonden aan de San Raffaele universiteit in Milaan, kraakt in de Telegraaf de Nederlandse aanpak van de coronacrisis. ‘De Nederlandse regering neemt een heel groot risico. Er is geen enkele wetenschappelijke basis om te spreken over groepsimmuniteit,’ stelt de Italiaanse arts. ‘Het is een heel groot risico dat de Nederlandse regering neemt. We weten namelijk nog helemaal niet of er wel immuniteit voor dit virus kan ontstaan. Dat is nog onbekend. Bovendien is er nog geen vaccin.’ Hij wijst erop dat ziekenhuizen in Lombardije zich kunnen meten met de beste van Europa, maar de aantallen patiënten niet aankunnen. ‘Het coronavirus is ontzettend besmettelijk en zorgt bij heel veel mensen voor problemen met de ademhaling.’

Ook Harvard-epidemioloog William Hanage is zeer kritisch op de aanpak van landen als Nederland en Groot-Brittannië. Het idee van groepsimmuniteit is levensgevaarlijk, schrijft hij in de Britse krant The Guardian. ‘Toen ik hier over hoorde, kon ik het niet geloven. Mijn collega’s en ik dachten dat het om Engelse humor ging toen we de berichtgeving hoorden. Maar het is echt.’

WHO wil drastische maatregelen

‘Groepsimmuniteit is geen vaccin,’ aldus Hanage. De epidemioloog wijst erop dat ook veel mensen met een laag overlijdensrisico (onder de 40 en zonder gezondheidsrisico’s) in het ziekenhuis belanden. Zelfs in het zeer onwaarschijnlijke geval dat alleen mensen uit deze categorie besmet raken raken de ziekenhuizen volgens hem net zo goed overbelast. ‘Dit wordt verergerd door het feit dat mensen die heel erg ziek zijn dat voor langere tijd blijven, wat de druk op het systeem vergroot.’

‘En natuurlijk kun je het niet beperken tot alleen deze leeftijdsgroep. Denk maar aan alle mensen tussen de 20 en 40 die werken in de gezondheidszorg of verzorgingstehuizen. Er hoeven maar een paar besmettingen plaats te vinden voor wat we nu nog terughoudend “ernstige uitkomsten” noemen.’

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft erop aangedrongen dat in heel Europa ‘de meest drastische maatregelen’ worden genomen om de verspreiding van het nieuwe coronavirus in te dammen. ‘Elk land, zonder uitzondering, moet de meest drastische maatregelen nemen om de dreiging van het virus af te remmen,’ zei Hans Kluge, de regiodirecteur Europa van de VN-organisatie.