Door de coronacrisis dreigt een groot tekort aan geneesmiddelen voor op de intensive care. Coronapatiënten die aan de beademing liggen, worden met speciale geneesmiddelen onder zeil gehouden. Maar een aantal van die medicijnen, zoals propofol, zijn nu al bijna niet meer te verkrijgen.
Als een coronapatiënt op de intensive care aan de beademing komt te liggen, moet die in slaap worden gehouden. Dat gebeurt met spierverslappers, pijnbestrijders en verdovingsmiddelen. De vraag naar die specifieke geneesmiddelen is de afgelopen weken enorm toegenomen, waardoor op dit moment al tekorten zijn ontstaan.
Lees ook over dit onderwerp: Soms doet verblijf op IC meer kwaad dan goed
De overheid en de ziekenhuizen werken hard om voldoende beademingsapparatuur te bemachtigen. Maar zonder de juiste medicijnen kunnen patiënten daarmee niet worden behandeld. En dat ziekenhuizen over de hele wereld in dezelfde vijver vissen, helpt niet.
Nog hooguit een paar weken genoeg
De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers maakt zich zorgen over de medicijntekorten. ‘Met de voorraden die er nog wel zijn, kunnen we hooguit een paar weken vooruit,’ zegt voorzitter Gerard Hugenholtz tegen RTL Nieuws. ‘Maar hoe meer coronapatiënten er op de IC belanden, hoe nijpender het wordt.’
Ziekenhuizen zijn ook druk bezig om te kijken hoe de geneesmiddelen het beste kunnen worden verdeeld over alle ziekenhuizen in Nederland. Daarnaast wordt gezocht naar manieren om voorraden te vergroten. Daarover zijn de ziekenhuisapothekers ook in overleg met het ministerie van Volksgezondheid.
Politiek wilde al langer voorraad aanleggen
In 2018 waren er al plannen door de toenmalige minister voor Medische Zorg Bruno Bruins (VVD) om een noodvoorraad voor bepaalde medicijnen aan te leggen. Dat kwam naar aanleiding van een tekort aan de anticonceptiepil. Maar ook productieproblemen als een vervuiling van medicijnen of een kapot apparaat konden een (tijdelijk) tekort opleveren.
Lees alles over corona in ons dossier
In november 2019 kwam het onderwerp opnieuw op de agenda. ‘Om geneesmiddelentekorten tegen te gaan worden er extra voorraden van geneesmiddelen opgebouwd,’ staat in een overheidsbericht. ‘Hiermee wordt naar verwachting 85 procent van de tijdelijke geneesmiddeltekorten opgevangen. Minister Bruins gaat hier afspraken over maken met verschillende partijen. De extra voorraden worden aangelegd bij firma’s en groothandels. Het aanleggen van de voorraden start in 2020 en kost rond de 25 miljoen euro.’
Factor tien tot honderd duurder
Maar van die plannen is weinig terechtgekomen. ‘Er werd over gebakkeleid wie dat moest betalen,’ zei Ludwig Castelijns, directeur van medicijngroothandel Mosadex, vorige week in Zembla. Volgens hem zou het aanleggen van een voorraad destijds 50 miljoen hebben gekost. Door de coronacrisis zal dat nu ‘factor tien tot honderd’ duurder zijn.
Lees ook de blog van Philip van Tijn: De coronacrisis is allesbehalve apolitiek
Eén van de geneesmiddelen waaraan nu een tekort is, is propofol. Ziekenhuizen grijpen nu naar een ander narcosemiddel: midazolam. Maar dat raakt ook op. Ziekenhuisapotheker Willem Meulenhoff: ‘Nu zijn we blij dat we de tekorten nog kunnen opvangen met alternatieven die worden ingekocht en geneesmiddelen die we zelf kunnen maken. Maar daarvoor hebben we grondstoffen nodig en daar zijn ook al problemen.’
Die grondstoffen komen vaak uit China. Ook zo’n 80 procent van onze medicijnen komt uit fabrieken in China en India. Door de coronacrisis waren fabrieken in China wekenlang gesloten, en de export uit India ligt momenteel helemaal stil.
Maar deskundigen maken zich ook zorgen over de langere termijn. Nederland kan nog jarenlang met medicijntekorten te maken krijgen als gevolg van de coronacrisis. ‘Afhankelijk van hoelang deze crisis duurt, gaan de tekorten exponentieel stijgen,’ zegt Castelijns in Zembla. ‘Daar kunnen we jarenlang last van hebben.’ De restcapaciteit om die productie-uitval op te vangen, is volgens hem maar beperkt. ‘Je moet overwerken om die maanden achterstand in te halen.’
Afhankelijkheid van China en India is zorgelijk
De afhankelijkheid van China en India baart deskundigen al jaren zorgen. De beschikbaarheid van medicijnen komt in het geding als de productieketen in die landen in de problemen raakt, waarschuwden zij eerder.
Lees ook de column van Gerry van der List: Bekende Nederlander zijn is duidelijk geen cruciale professie
De zorgen zijn terecht, bewees een incident in 2017: toen moesten 1.500 Chinese fabrieken, waarvan een kwart medicijnen maakte, sluiten wegens luchtverontreiniging. Direct ontstond er een tekort aan medicijnen tegen tuberculose, zo ernstig dat de Wereldgezondheidsorganisatie aandrong om de fabrieken weer te openen.
In een reactie laat het ministerie aan Zembla weten dat er wordt gekeken naar ‘hoe zo’n voorraad gerealiseerd, wettelijke verankerd en gemonitord kan worden. We verwachten in de zomer de Kamer hierover te informeren.’