Op scholen, waarvan de eerste weer open zijn, leven veel zorgen over de ventilatiesystemen. Zuiveren die het coronavirus wel goed genoeg uit de lucht? Op een persconferentie dinsdagavond spreken premier Mark Rutte (VVD) en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) daar mogelijk over. Nog niet bekend is of zij strengere maatregelen bekend zullen maken.
1. Wat zijn de zorgen op scholen?
Afgelopen maandag zijn de eerste scholen in Nederland opengegaan. Op veel scholen is bezorgdheid over de ventilatiesystemen. In veel oude schoolgebouwen zouden die niet op orde zijn, waardoor mensen gemakkelijker besmet kunnen worden met het coronavirus. Zo zouden kleine druppeltjes (aerosolen) in slecht geventileerde ruimtes mogelijk blijven hangen.
Volgens minister Arie Slob (ChristenUnie) voor basis- en Voortgezet Onderwijs is het veilig op de scholen. Hij heeft het Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen ingesteld dat voor 1 oktober moet zorgen dat alle scholen hun ventilatiesysteem hebben gecontroleerd. Scholen kunnen ook de hulp inroepen van de GGD.
In het Radio 1 Journaal zei Slob maandag dat er nooit honderd procent garantie is dat alles goed gaat, maar het is volgens hem cruciaal dat iedereen zich aan de regels blijft houden. Op scholen geldt de 1,5 meter afstand niet voor leerlingen onderling, maar wel voor de docenten. Slob benadrukte dat scholieren in quarantaine moeten als zij met vakantie zijn geweest in een gebied met een oranje reisadvies.
Sommige scholen hanteren een mondkapjesplicht. Onder meer het Mendelcollege in Haarlem en het CS Vincent van Gogh in Assen hebben daar regels voor ingevoerd. In diverse Duitse deelstaten is een mondkapjesplicht op scholen.
2. Welke rol speelt ventilatie bij de verspreiding van het virus?
Goede ventilatie helpt vooral om verspreiding van deeltjes via kleine in de lucht rondzwevende druppeltjes (aerosolen) tegen te gaan. Grote druppels die via hoesten en niezen worden verspreid, vallen over het algemeen binnen 1,5 meter op de grond, ook in afgesloten ruimten. Maar aerosolen kunnen urenlang blijven rondzweven in een ruimte. Dan helpt ventilatie om deze zo snel mogelijk te verwijderen. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO adviseert dan ook al langere tijd op te passen met kleine, niet-geventileerde ruimtes en te zorgen voor voldoende ventilatie.
Omdat nog onduidelijk is hoe groot de rol van de overdracht van het coronavirus via aerosolen precies is, is het lastig om vast te stellen wanneer de ventilatie goed genoeg is. En in hoeverre uitgebreide – en vaak ook dure – ventilatiesystemen nodig zijn om virusbesmettingen te voorkomen. Voor sommige ruimten zal het mogelijk al genoeg zijn om ramen en deuren geregeld open te zetten. Maar als in een ruimte collega’s lange tijd dicht bij elkaar zitten, is intensievere ventilatie nodig. Ook moet worden gekeken naar de richting van de luchtstroom, om te voorkomen dat collega’s ‘stroomafwaarts’ de uitgeademde lucht van een besmette persoon een bureau verderop voor hun neus krijgen.
Een speciaal filter, een zogenoemd HEPA-filter, kan de lucht die in een ruimte wordt gepompt bijna helemaal vrij van virus maken. Maar dat daarmee ook besmetting kan worden voorkomen, is nog niet bewezen. Overigens heeft zo’n filter alleen zin als het systeem de lucht uit het gebouw rondpompt. Als er frisse lucht van buiten wordt gebruikt, is zo’n filter overbodig.
Ook geldt: hoe goed de ventilatie ook is, deze beschermt niet tegen een nies van een collega op kantoor of een medesporter in de sportschool. Afstand houden blijft dus in alle omstandigheden nuttig.
3. Hoe groot is de rol van kinderen bij de verspreiding van het virus?
Wetenschappers breken zich er nog steeds het hoofd over hoe het komt dat kinderen door dit coronavirus minder vaak ziek worden en over de vraag of ze wel besmettelijk kunnen zijn. Lopen kinderen minder risico om besmet te raken? Of reageren zij anders op het virus?
Lees ook het volledige stuk: Scholen open of dicht. Wat zegt de wetenschap?Wat volgens experts mogelijk een rol speelt, is dat het immuunsysteem van kinderen nog in ontwikkeling is. Dat zou ervoor zorgen dat zij geen last hebben van een inmiddels bekende complicatie bij volwassen coronapatiënten: een overreactie van het immuunsysteem dat kan zorgen voor schade in de longen.
Of misschien is er bij de kinderen iets aan de hand met de zogenoemde ACE2-receptor, een belangrijk eiwit op cellen in het lichaam. Die receptor heeft het virus nodig om de cel binnen te kunnen dringen en zich daar te vermenigvuldigen. Misschien hebben kinderen die receptor minder, of heeft deze een andere vorm.
Of is het simpelweg de leeftijd? Hebben kinderen gezondere longen (minder blootgesteld aan vieze lucht en sigaretten), geen andere aandoeningen, en een fit en jong immuunsysteem?
Eén ding is in elk geval duidelijk: het coronavirus gedraagt zich beduidend anders dan het griepvirus. Bij griep zijn kinderen (en dus scholen) een belangrijke brandhaard. Niet gek dus dat in het draaiboek voor een grieppandemie de sluiting van scholen een belangrijk stap is. Maar in het geval van het coronavirus is er, ondanks de flinke stijging in het aantal besmettingen wereldwijd, tot nu toe geen overtuigend bewijs voor gevonden dat kinderen een grote rol spelen in de verspreiding van het virus.
Zo bleek dit voorjaar uit een steekproef in IJsland, waar de basisscholen gewoon open bleven, dat geen van de 848 kinderen onder de tien jaar positief was getest op corona. En de WHO-delegatie die in februari in China was, vond geen enkel geval waarbij het vermoeden bestond dat een kind een volwassene had besmet. In studies waarin wordt uitgegaan van modellen – geen werkelijke situaties met het coronavirus dus – lijkt de sluiting van scholen in zeer beperkte mate het verloop van de pandemie te beïnvloeden. Veel minder dan andere maatregelen, zoals 1,5 meter afstand houden.
4.Welke maatregelen worden dinsdagavond verwacht?
Om 19.00 uur spreken premier Mark Rutte (VVD) en minister voor Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) opnieuw het land toe. Sinds vorige week zijn Rutte en De Jonge terug van vakantie en is er weer wekelijks een persconferentie.
Bij de persconferentie van vorige week herhaalde Rutte slechts de regels en adviezen die momenteel gelden. Voor vanavond is een aankondiging van een aanscherping van de regels niet uitgesloten. Mogelijk wordt de groepsgrootte bij samenkomsten beperkt. Momenteel geldt geen limiet voor samenkomsten, zolang mensen 1,5 meter afstand kunnen houden.
Waarschijnlijk wordt ook de quarantaineperiode voor mensen die mogelijk zijn besmet bekort. Nu is de quarantaine veertien dagen. Het Outbreak Management Team adviseerde dinsdagochtend die periode terug te brengen tot tien dagen, omdat 99 procent van de patiënten binnen tien dagen ziek wordt door het virus.
Ook licht Hugo de Jonge waarschijnlijk de app CoronaMelder toe. Die is sinds maandag door iedere Nederlander te downloaden. De app werkt vooralsnog alleen in Drenthe, Overijssel en een deel van Gelderland. Vanaf 1 september is de app in heel Nederland te gebruiken. De Autoriteit Persoonsgegevens raadt gebruik van de app af, omdat de privacy onvoldoende is gewaarborgd.