Onderwijsministers smijten met miljarden. Komt het geld goed terecht?

Het kabinet investeert 8,5 miljard euro in het onderwijs om achterstanden vanwege de coronacrisis weg te werken. Dit zogeheten Nationaal Programma Onderwijs werd woensdag 17 februari gepresenteerd door onderwijsministers Ingrid van Engelshoven (D66) en Arie Slob (ChristenUnie). ‘Ongekend in aard en omvang’ noemde minister Slob het plan. Wat gaat er met de miljarden gebeuren? Vier vragen en antwoorden.

1.Voor wie is het geld bedoeld?

Het geld gaat naar alle onderwijssectoren – van basisonderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs tot hogescholen en universiteiten – verspreid over een periode van tweeënhalf schooljaar. Het grootste gedeelte, 6 miljard euro, wordt geïnvesteerd in het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. Deze steun is vrijblijvend. Zo ontvangt een gemiddelde basisschool 180.000 euro extra en krijgt een middelbare school gemiddeld 1,3 miljoen euro. Leraren mogen zelf bepalen hoe het geld kan worden gebruikt. Volgens minister Slob is het geld bedoeld om leerlingen maatwerk te bieden. Denk aan bijlessen in de zomer om leerachterstanden weg te werken en om aandacht te bieden voor mentale en sociale aspecten van leerlingen vanwege langdurig thuisonderwijs.

De andere 2,5 miljard euro zal worden gebruikt om het komende jaar het collegegeld van studenten op de universiteit, in het hbo en mbo voor de helft te betalen. Studenten mogen ook een jaar langer gebruik maken van hun ov-kaart. Naast de 8,5 miljard is er een bedrag van 645 miljoen vrijgemaakt speciaal voor universiteiten en hogescholen. Daarmee kunnen onderwijsinstellingen extra personeel in dienst te nemen. Vanwege de coronacrisis kiezen minder studenten voor een tussenjaar en is er een grote toestroom van nieuwe studenten.

2.Waarom kiest het kabinet voor deze sector?

Het kabinet maakt zich al lange tijd grote zorgen om leerachterstanden in het onderwijs vanwege de coronacrisis. In januari zei minister Slob dat het niet realistisch is dat leerlingen leerachterstanden dit schooljaar nog kunnen wegwerken. Extra miljarden moeten leerlingen, docenten en onderwijsinstellingen ‘rust, ruimte en tijd’ geven, zei hij toen.

Volgens minister Van Engelshoven is het actieplan bedoeld om de jongste generatie perspectief te bieden na deze crisis. Door de voortdurende coronacrisis zijn leerlingen zwaar getroffen in hun onderwijsontwikkeling. Ook docenten die hun leerlingen al die maanden bijstaan, hebben het zwaar, vinden de onderwijsministers.

3.Is het geld voldoende?

Hoeveel de schade bedraagt door achterstanden in het onderwijs is niet duidelijk. Minister Slob noemt het actieplan ‘ongekend in aard en omvang,’ maar geeft niet aan of hiermee ook de kosten zijn gedekt. Volgens de Algemene Onderwijsbond (AOb) is het geld meer dan welkom, maar is er structureel meer geld nodig om het onderwijs op peil te houden.

In plaats van het jaarlijkse collegegeld van 2.143 euro hoeven studenten straks maar 1.071 euro te betalen. De korting op het collegegeld is bedoeld om studenten ‘financiële ademruimte’ te geven. Dat is nodig, want veel studenten zijn door de coronacrisis hun bijbaan kwijtgeraakt. Maar ondanks de korting zullen veel studenten alsnog meer moeten lenen, want de werkende student verdiende in 2019 gemiddeld 550 euro per maand.

4.Hoe wordt gereageerd op het herstelplan?

Er is kritiek op het moment waarop dit steunpakket wordt bekendgemaakt. Kort voor de Tweede Kamerverkiezingen eenmalig een groot bedrag uitdelen, zou duiden op een verkiezingsstunt, suggereerde SP-Kamerlid Jasper van Dijk in een tweet.

Maar er is ook meer fundamentele kritiek. Volgens socioloog Thijs Bol is de fundering van het onderwijs niet sterk genoeg om de miljarden ook goed in te kunnen zetten, zei hij in Nieuwsuur. Vanwege het lerarentekort vraagt Bol zich af wie bijles voor leerachterstanden moet geven.

Lees verder onder de tweet

Op dit moment klinkt vanuit diverse onderwijsorganisaties ook nog een ander geluid. De VO-raad, vertegenwoordiger van middelbare-schoolbesturen, deed donderdag 18 februari een oproep dat de middelbare scholen op 1 maart weer  moeten opengaan. Zodat leerlingen ten minste eens per week fysiek onderwijs kunnen volgen.