Door publieke onenigheid lijken democratieën vaak zwak. Maar in de praktijk zijn democratieën ijzersterk. Dictators verkijken zich op die kracht. Dat deed Adolf Hitler al. En in 2022 Vladimir Poetin.
Adolf Hitler snapte er niets van. Hoe kon het toch dat de Germaanse übermenschen onder zijn straffe leiding ten onder gingen tegen de decadente Britten en Amerikanen? Het moest wel intern verraad zijn, zo concludeerde Hitler in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog.
Hitler was in 1933 aan de macht gekomen dankzij eenzelfde mythe over intern verraad, de ‘Dolkstootlegende’. De regering van overwegend socialisten en liberalen zou het Duitse keizerrijk te gronde hebben gericht doordat zij in 1918 een onvoordelige wapenstilstand had gesloten. En dat terwijl veel Duitse burgers en militairen – mede door propaganda – dachten dat de strijdkrachten aan de winnende hand waren. Gefrustreerde militairen schaarden zich achter Hitler, net als de conservatieven en nationalisten, en gaven hem de electorale en gewelddadige steun om de macht te grijpen.
Hitler kreeg de macht door een misvatting en ging ten onder aan een misvatting: dat dictaturen krachtiger zijn dan democratieën. De democratische landen – destijds waren het er slechts twaalf – zouden decadent zijn, een terugkerend woord in het vocabulaire van dictators. De Russische president-dictator Vladimir Poetin noemt het democratische Westen al jaren ‘decadent’.
‘Hypocriet, decadent en moreel verdorven’
In september gaf Poetin nog maar eens een toespraak waarin hij zijn wereldbeeld uiteenzette. Hij noemde het democratische Westen ‘hypocriet, decadent en moreel verdorven’. Openlijke homoseksualiteit, gebrek aan religie en een ontbrekend ‘wij’-gevoel noemde Poetin de dwaalsporen die democratieën zouden volgen. Rusland zette hij ertegenover als hoeder van familiewaarden, christendom en het Slavische volk, dus ook Oekraïners, Polen en al die andere Slaven.
Lees meer over de Russisch-Orthodoxe kerk: Enorme kathedraal ultieme symbool van symbiose tussen kerk en staat
Poetin leeft dit zelf overigens niet erg na. Terwijl hij na zijn aantreden in 2000 steeds machtiger werd, ruilde hij zijn echtgenote in voor veel jongere en knappere vrouwen. Bij zeker één van hen verwekte hij kinderen. Op enige belangstelling voor het christendom, een huis met vele kamers, had niemand hem betrapt voordat hij de Russisch-Orthodoxe Kerk als middel ging zien om steun van de bevolking te verwerven én om zich te kunnen opwerpen als hoeder van orthodoxen buiten Rusland. Zoals Oekraïners.
Maar de Oekraïens-Orthodoxe Kerk brak met de Russische na de inval in 2014 op de Krim en in de Donbas. En Poetins grootste tegenstanders zijn – naast de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk – andere Slaven. Oekraïners, Polen en anderen willen niets weten van Slavische etnische eenheid en geven de voorkeur aan hun democratische natiestaten. Poetin heeft zich intussen van zijn decadente kant laten zien door aan de Zwarte Zee een paleis te laten bouwen voor een geschat bedrag van 1,3 miljard euro.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Verleidelijk om democratische Westen decadent te vinden
Het is misschien ook wel verleidelijk om het democratische Westen decadent te vinden. De Franse politiek filosoof Alexis de Tocqueville observeerde zo’n twee eeuwen geleden in de eerste moderne democratie, de Verenigde Staten, al de neiging van vrije burgers om tot materialisme te vervallen en almaar meer welvaart en comfort na te streven. Die werd volgens hem deels getemperd door breed omarmde christelijke waarden – ook door niet-gelovigen – zoals gelijkwaardigheid, individuele verantwoordelijkheid en zorg voor elkaar. Zonder dat morele tegenwicht was hij bang voor de toekomst van democratieën.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout