ASML: Begonnen in een lekkende fabriekshal, nu onstuitbaar

Peter Wennink is EW’s Nederlander van het Jaar 2023. Hij is CEO van ASML, een van de belangrijkste technologiebedrijven ter wereld. Hoe ontstond ASML en hoe werd het een internationale gigant?

Het fameuze Philips Natuurkundig Laboratorium, kortweg NatLab, ontwikkelt in de jaren zeventig lithografietechnologie die de basis vormt van de chipproductie. Maar het Eindhovense elektronicaconcern moet – door de opkomst van Japanse concurrenten – eind jaren zeventig reorganiseren en besluit activiteiten (deels) af te stoten. Het zal tot 1984 duren, voordat er een oplossing komt voor de lithografietak. Die wordt ondergebracht in een joint venture met de Nederlandse chipmachinefabrikant ASM International. Het bedrijf gaat in een lekkende fabriekshal in Eindhoven van start onder de naam ASM Lithography.

Na een jaar betrekt het een nieuw pand in het nabijgelegen Veldhoven. De eerste jaren verlopen moeizaam. Het bedrijf verkoopt zijn eerste chipmachines, maar de investeringen in onderzoek en ontwikkeling zijn torenhoog en de chipmarkt is moeilijk te voorspellen. Mede dankzij overheidssubsidies en kapitaalinjecties van de aandeelhouders blijft de onderneming overeind. In 1988 gaat het bedrijf verder als ASML. ASM International trekt de investeringen niet meer en haakt af. Philips zal nog enkele keren miljoenen verstrekken. De halfgeleiderdivisie van het concern (het tegenwoordige NXP) is een belangrijke klant van ASML.

In 1995 gaat ASML naar de beurs in Amsterdam en New York. Philips verkoopt de helft van zijn aandelen in ASML, in de jaren erna de rest. De machines worden almaar beter en slaan aan bij chipfabrikanten.

ASML heeft monopolie op EUW-machine

ASML doet een aantal cruciale overnames. In 2001 koopt het de Silicon Valley Group, twaalf jaar later het eveneens Amerikaanse Cymer. Die bedrijven hebben kennis en technologie die ASML helpt bij de ontwikkeling van de meest geavanceerde chipmachine die er is en die werkt met extreem ultraviolet licht (EUV). ASML is de enige die EUV-machines kan bouwen.

In 2013 treedt Peter Wennink aan als CEO. Hij leidt ASML met Martin van den Brink, een geniale techneut. Dit jaar steekt ASML een kleine 4 miljard euro in onderzoek en ontwikkeling. Het bedrijf heeft zo’n 22.000 patenten en ongeveer 5.000 toeleveranciers. Daarvan zijn 1.600 gevestigd in Nederland, vaak in de regio Eindhoven-Veldhoven.