De inlichtingendienst hield na de oorlog dossiers bij van enkele van de ‘gouden knapen’ van dit weekblad. EW deed onderzoek en vond documenten vol vreemde details en sappige roddels.
Inlichtingendiensten houden journalisten in de gaten. Hoe griezelig dat ook klinkt, het is logisch dat een overheid op de hoogte wil blijven van risico’s voor de staatsveiligheid, de openbare orde en de democratische rechtsstaat. Zeker in de decennia na de Tweede Wereldoorlog was er volop reden voor waakzaamheid. Het nazisme was verslagen, maar beslist niet verdwenen. Intussen werd het communisme van de Sovjet-Unie in de Koude Oorlog een nieuwe, staatsgevaarlijke ideologie voor Nederland en zijn westerse partners.
De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD, voorloper van de AIVD) en zijn voorgangers hielden bepaalde journalisten nauwlettend in de gaten. Niet alleen ging zijn belangstelling uit naar de handel en wandel van linkse en radicaal-linkse journalisten, van wie sommigen zich maar wat graag lieten fêteren door de communistische regimes in Oost-Europa, China of Cuba. Nee, de BVD hield journalisten over de hele linie in de kijker. Vanuit het oogpunt van nationale veiligheid, maar meer nog om hun interessante informatiepositie, hun netwerken in binnen- en buitenland en hun publicitaire waarde voor eventuele (contra)propaganda. Dat blijkt uit een onderzoek van EW naar de grote namen van (toen nog) Elseviers Weekblad in de BVD-dossiers uit de periode 1945-1998, die onder strenge voorwaarden zijn in te zien.
De telefoon gaat in een kluis en de camera op de laptop wordt afgeplakt
Wie BVD-dossiers opvraagt in het drukbezochte Nationaal Archief in Den Haag, kan pas weken later terecht. De persoonsarchieven zijn alleen opvraagbaar als iemand langer dan honderd jaar geleden is geboren of als de aanvrager een bewijs van overlijden kan overleggen. In de leeszaal gaat de telefoon in een kluis en wordt de camera op de laptop afgeplakt. Wie informatie mee naar huis wil nemen, moet de bronnen maar overpennen of -tikken.
De mappen die de archiefwachten op tafel leggen, lopen uiteen van dunne kartonnetjes tot dikke dossiers. Er gaat een wereld open: van bureaucratische ontvangstbriefjes, doorslagjes, stempels en mysterieuze codes en afkortingen. Maar ook een wereld van uitgebreide antecedentenchecks, inclusief verkeersboetes en belastinggegevens en zeer gedetailleerde rapporten ‘uit betrouwbare bron’, van agenten en hun informanten. Een enkele Elsevier-journalist is ook weleens telefonisch ‘getapt’ of fysiek gevolgd, zo blijkt uit verslagen met de meest futiele details.
De BVD deed geen moeite zijn bronnen te controleren en feiten te checken. Het merendeel van de inhoudelijk interessante documenten berust in feite op ‘van horen zeggen’. Zo overstijgt het niveau vaak niet dat van de ordinaire roddel en achterklap. Betrouwbaar is anders.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout