Iedere dag MMMinder: Neergang van BBB in peilingen in beeld

Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart 2023 werd BBB de eerste partij ooit die in alle provincies de grootste werd. De neergang van BoerBurgerBeweging in de peilingen voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november is opmerkelijk.

Blijf op de hoogte van de verkiezingen: volg EW via Whatsapp

De historische overwinning leverde BBB in Drenthe en Overijssel zelfs het astronomische aantal van zeventien zetels op. Maar de partij van Caroline van der Plas optimaliseerde het aantal Eerste Kamerzetels niet. Volgens het aantal stemmen vanuit de Provinciale Staten zou BBB zeventien zetels halen in de Eerste Kamer.

Het CDA en de ChristenUnie kregen door het ‘sprokkelen’ van stemmen – gedoneerd door politieke bondgenoten met reststemmen – elk een extra zetel in de Eerste Kamer. Van der Plas weigerde mee te doen aan ‘het politieke spelletje’ rond restzetels. Daardoor kwamen er uiteindelijk zestien BBB-senatoren in de Eerste Kamer. Hoe dan ook een historisch resultaat.

Rutte weg, begin neergang van BBB

Op 10 juli deelde Mark Rutte aan de Tweede Kamer mee de landelijke politiek te verlaten. Van der Plas twitterde enthousiast over het aanstaande vertrek van de recordpremier. Nog geen vier maanden na het einde van de vorige campagne, mogen de BBB-spandoeken weer worden opgehangen.

Maandag 4 september trapte Van der Plas de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen af met de officieuze opening van het politieke jaar – de EW HJ Schoo-lezing. Met een ‘rijsttafel van ideeën‘, gezang en noaberschap maakte Van der Plas een goede indruk. Een dag later steeg BBB voor het eerst in lange tijd weer in de peilingen.

Debacle rond premierskandidaat

Enkele dagen eerder had BBB haar lijst al gepresenteerd met de langverwachte ‘premierskandidaat’. Van der Plas vond zichzelf niet geschikt voor het Torentje, en daarom schoof ze ex-CDA’er Mona Keijzer voor de post naar voren. Maar gezien de neergang van BBB in peilingen, wat het niet te verwachten dat BBB de premier zou leveren.

In een talkshow zei Van der Plas dat Keijzer als nummer twee van de Kamerlijst was gepresenteerd en vooral kandidaat-Kamerlid is. Logisch dat Keijzer in de Kamer terecht zou komen als BBB niet deel uitmaakt van de regering. Maar het moment zorgde voor verwarring.

Ter afsluiting van de discussie verduidelijkte Van der Plas de positie van Keijzer als premierskandidaat op 28 oktober: ‘Als we niet de grootste worden en wel gaan regeren, is ze onze vicepremier. Want ik ga dat zelf niet doen.’ Daarmee was de kous af rond de kandidatuur van Keijzer, maar andere interne problemen dreven naar boven.

De wachtgeld-kwestie

Na slechts drie maanden in functie geweest te zijn, diende de Flevolandse BBB-gedeputeerde Jurie van den Berg zijn ontslag in. Een opmerkelijk detail is dat hij wachtte om zijn ontslag in te dienen tot na 1 oktober. De reden? Vanaf die dag heeft hij recht op 24 maanden wachtgeld, goed voor zo’n 180.000 euro.

Pijnlijk voor Van der Plas, die zich kritisch heeft uitgelaten over zulke wachtgeldregelingen. In de Tweede Kamer maakte Van der Plas fel bezwaar tegen het wachtgeld dat Frans Timmermans ontvangt, terwijl hij campagne voert. Toen Mona Keijzer aan tafel bij Humberto Tan werd geconfronteerd met haar eigen wachtgeldregeling terwijl ze campagne voert, leidde dit tot een ongemakkelijk tafereel.

Van Armeense genocide tot nazi-tweets

De interne problemen eindigden hier niet voor Van der Plas. Op 3 oktober bleek dat Yasin Makineli, die plek 43 van de concept-kandidatenlijst innam, per direct van de lijst werd geschrapt. Makineli weigerde een verklaring af te leggen over de Turkse verantwoordelijkheid voor de Armeense genocide. Hij werkte eerder voor de Tweede Kamerfractie van DENK en was voor dezelfde partij gemeenteraadslid in Veenendaal.

Enkele weken later, op 25 oktober, was het weer raak. Jasper Reekers, nummer 13 van de kandidatenlijst, bleek uit onderzoek van persbureau ANP anonieme haat-tweets naar politici te hebben gestuurd. In tegenstelling tot Makineli kon Reekers niet meer van de lijst worden gehaald, omdat die al was ingediend bij de Kiesraad. Hij heeft wel beloofd afstand te nemen van de zetel indien hij wordt verkozen.

Neergang van BBB in beeld

Na de Provinciale Statenverkiezingen steeg BBB ook in de peilingen voor de Tweede Kamer tot grote hoogtes. Kort na de verkiezingen, op 20 april, werd de partij zelfs op 31 zetels gepeild. Sindsdien zijn de prognoses van de peildokters in een neerwaartse spiraal beland.

In onderstaande grafiek is duidelijk te zien hoe de neergang van BBB er sinds maart uitziet (de lichtgroene waterval is voor BoerBurgerBeweging).

Peilingen sinds de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart 2023

Bekijk de belangrijkste peilingen in één overzicht

Volgens de I&O peiling van 20 november zou de BBB zes zetels halen bij de Tweede Kamerverkiezingen. Dat zijn er twee meer dan de partij momenteel heeft. Sinds het einde van het zomerreces versterken drie Kamerleden – Derk Jan Eppink (JA21), Nicki Pouw-Verweij (JA21) en Lilian Helder (PVV) – de fractie van Van der Plas.

Onzichtbaar in verkiezingen 2023

In tegenstelling tot de Provinciale Statenverkiezingen eerder dit jaar waren de verwachtingen bij BBB voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november hoog gespannen. Met zestien zetels in de Eerste Kamer – Nieuw Sociaal Contract heeft er nul – blijft de macht van BBB hoe dan ook groot in Den Haag, en lijkt de partij van Caroline van der Plas onmisbaar voor een volgend kabinet.