PVV, VVD, NSC en BBB zijn het oneens over hoe de formatie verder moet, bleek ook in het debat over het eindverslag van de informateur. Terwijl een hulpeloze Wilders bijna nederig aandrong op coalitievorming, keek Omtzigt onbewogen voor zich uit.
De nieuwe informateur Kim Putters (PvdA) moet de coalitiebesprekingen uit de impasse halen. Maar het Kamerdebat waarin hij werd voorgedragen, maakt dat alleen maar moeilijker. De vier beoogde coalitiepartners drijven – drie maanden na de verkiezingen – verder uit elkaar. PVV, VVD, NSC en BBB zijn het oneens over hoe het verder moet.
Geert Wilders (PVV) toonde zich in het urenlange debat van zijn beminnelijke kant. Hij stelde voor de voorzitter van de Sociaal-Economische Raad aan te wijzen als nieuwe informateur. Putters zou een brede opdracht moeten krijgen en met alle fractievoorzitters moeten praten over de meest wenselijke kabinetsvorm. Zo zou Putters de scherven kunnen lijmen.
Dilan Yeşilgöz (VVD) zei daar niet tegen te zijn, maar vind het realistischer om meteen te beginnen aan een ‘extraparlementair kabinet’ van de vier (centrum-)rechtse partijen PVV, VVD, NSC en BBB.
Dat stuitte meteen op bezwaren van Pieter Omtzigt (NSC). Hij wil in geen enkele vierpartijenvariant meedoen. Hooguit wil hij gedoogsteun verlenen aan een PVV-VVD-BBB-minderheidscoalitie. Al was al bij voorbaat duidelijk dat Omtzigt, in ruil voor NSC-gedoogsteun, in vrijwel alles zijn zin wil hebben.
Caroline van der Plas (BBB) liet haar boosheid op Omtzigt de vrije loop. Ze voelde zich ‘geschoffeerd’ nadat hij vorige week pardoes uit de coalitiebesprekingen wegliep. Gek genoeg zei Van der Plas dat ze liefst toch weer met Omtzigt aan tafel ging om een kabinet te vormen.
Vier kleuters in een ballenbak
De linkse partijen plengden krokodillentranen over de drie maanden van nutteloze besprekingen tussen de vier partijen en de hopeloze impasse die was ontstaan. ‘Vier kleuters in een ballenbak,’ zei Stephan van Baarle (DENK).
CDA-leider Henri Bontenbal vergeleek de formatie met de Kat van Schrödinger, een wetenschapsfilosofisch gedachtenexperiment over een in een metalen kist opgesloten kat: zijn veronderstelde dood valt pas met zekerheid vast te stellen als de kist opengaat. Door de onderlinge meningsverschillen tussen PVV, VVD, BBB en NSC kan de ‘kist’ van de formatie nog niet open, en wordt de onvermijdelijke conclusie – de formatie is dood – nog even uitgesteld.
Gesteggel over taakopdracht
In de wandelgangen wordt nog gesteggeld over de precieze taakopdracht van de nieuwe informateur. Voorganger Ronald Plasterk (PvdA) bereikte een wankel akkoord over grondrechten waarborgen en constateerde een halfbakken bereidheid tot inhoudelijke overeenstemming, maar mocht zich volgens de letter van zijn opdracht niet bemoeien met de vorm van het kabinet. Logisch dat Wilders aandringt om Putters vooral met die vormkwestie te laten beginnen.
Putters moet bepalen of een minderheidskabinet, een extraparlementair kabinet of een zakenkabinet mogelijk is. Het is niet voor alle partijen precies duidelijk wat ze daaronder moeten verstaan, maar het biedt een kans op relatietherapie.
In de peilingen blijft de PVV stijgen. Wilders zei nieuwe verkiezingen niet te vrezen, maar zit daar niet op te wachten en drong bijna nederig aan op coalitievorming. Niet eerder in een Kamerdebat maakte hij zo’n hulpeloze indruk. Omtzigt – wiens aanhang in korte tijd virtueel is gehalveerd – keek onbewogen voor zich uit.