Voorwaarts, mars! Onze jeugd wil bij het leger

Het leger heeft groot tekort aan militairen. Herinvoering van de opkomstplicht dan maar? De jeugd wil wel, maar ouders huiveren en de politiek durft nog niet.

‘We lijken in Nederland in vrede te leven, maar in feite is dat niet meer zo. Helaas bevinden we ons in de zogenoemde grijze zone. Er is geen oorlog, maar ook geen vrede.’

Onder een blauwe hemel neemt minister Ruben Brekelmans (VVD, 38) van Defensie in september op het terrein van de Bernhardkazerne in Amersfoort met deze sombere constatering de Defensienota 2024 in ontvangst. Naast hem staatssecretaris en Militaire Willems-Ordedrager Gijs Tuinman (BBB, 44). Voor de aanwezigen is een mooie show georganiseerd. Een helikopter scheert laag over de hoofden heen, een enorme drone zoemt in de lucht, in de zon blinken pantserwagens die zijn omgebouwd tot veldhospitalen. Jonge militairen staan te glunderen bij hun opgepoetste voertuigen.

De boodschap van Brekelmans wordt onderstreept door het Defensiebudget: jaarlijks minimaal 2,4 miljard euro erbij, waarmee Nederland boven de NAVO-eis komt van 2 procent van het bruto binnenlands product. Toen de Muur viel in 1989 – Brekelmans en Tuinman waren nog ukkies – bedroegen de uitgaven bijna 3 procent van het bbp. Ze daalden naar 1 procent in 2014.

Herinvoering dienstplicht

Sinds de Russische inval in Oekraïne telt Defensie weer mee. Voor de infanterie schaft Nederland 52 tanks aan. Er komen meer F-35-gevechtsvliegtuigen. De bewapening op pantservoertuigen wordt opgevoerd. En ga zo maar door.

Goed nieuws. Maar wie gaat al het extra materieel bedienen en onderhouden? Defensie heeft al 10.559 vacatures voor beroepsmilitairen. En vanaf 2029 moeten jaarlijks 9.000 extra nieuwe krachten worden geworven om de slagkracht te bewaren. En dat in een arbeidsmarkt met meer banen dan kandidaten om ze in te vullen. Met arbeidsvoorwaarden (‘werken vanaf je vakantielocatie’) waarmee Defensie niet kan concurreren. De uitstroom is daardoor erg groot.

Ligt herinvoering van de dienstplicht niet voor de hand? Dienstplicht bestaat nog – wie zeventien wordt, krijgt een notificatiebrief – maar sinds 1997 is de opkomstplicht opgeschort. Dienstplichtigen worden niet meer gekeurd en niet opgeroepen. In uitzonderlijke situaties kan de regering wel daartoe besluiten. Bij een dreigende oorlog bijvoorbeeld.

In de Defensienota staan twee passages die op dienstplicht voorsorteren. Als een grootschalig conflict dreigt, moeten ‘substantiële aantallen troepen’ voor de NAVO worden geleverd én zijn eenheden op eigen grondgebied nodig. Defensie wil daarom ‘meer gegarandeerde vormen van instroom’. Maar ‘niet terug naar de dienstplicht van vroeger’. Wel ‘mogelijkheden verkennen voor een dienmodel dat voorziet in maatregelen met een (gradueel) meer verplichtend karakter tussen vredestijd en oorlogstijd’.

Bij Defensie weten ze hoe politiek en maatschappelijk gevoelig herinvoering van de ‘dienstplicht’ ligt. Vandaar de omfloerste zinnetjes. Zoals ook de titel van de Defensienota, Sterk, slim en samen, politiek neutraal is. De Engelse nota heet klip en klaar Preparing for war.