Den Haag organiseert NAVO-top: dit komt er allemaal bij kijken

Delegaties van de nucleaire top in 2014. Beeld: Michiel Wijnbergh/ANP

Den Haag maakt zich op voor de eerste NAVO-top in de stadsgeschiedenis. Nederland trekt er 95 miljoen voor uit om alles soepel en veilig te laten verlopen.

Lokaal ongemak, maar wel wereldwijde aandacht. Den Haag bereidt zich voor op een mega-evenement: de NAVO-top op 24 en 25 juni 2025. Die zal nogal wat teweegbrengen in de stad. Duizenden internationale gasten en prominenten worden verwacht, onder wie de op 20 januari te inaugureren Amerikaanse president Donald Trump.

De organisatie van de NAVO-top is een ware monsterklus. Vaststaat dat er veiligheidsmaatregelen van het hoogste niveau worden voorbereid rond het World Forum The Hague, waar de wereldleiders elkaar zullen treffen.

Inwoners van Den Haag zullen het merken. De stad verandert in een vesting. De belangrijke verkeersader in de internationale zone van Den Haag – de Johan de Wittlaan – wordt liefst vier maanden afgesloten. Andere delen van de stad zullen slecht bereikbaar zijn.

Op het wegdek van de Johan de Wittlaan komen hallen die onderdeel worden van het conferentieterrein. Den Haag heeft geen gebouw dat groot genoeg is voor deze megabijeenkomst. Tegen gebruik van de andere voorgestelde gebouwen, elders in het land, werd bezwaar gemaakt, vaak omdat de veiligheid er onvoldoende te waarborgen is. Dus werd het World Forum The Hague uitverkoren.

NAVO-top Den Haag
Johan de Wittlaan wordt afgesloten voor de NAVO-top in Den Haag. Beeld: John van der Tol/ANP

Zoveel mensen worden verwacht op de NAVO-top in Den Haag

Er valt tegen die tijd ook veel spannends te beleven. Dat is althans de verwachting van thrillerschrijver Tomas Ross. De stad zal zich vullen ‘met spionnen en keiharde killers,’ zei hij in het AD. Ross schreef tientallen boeken, vaak in het genre faction: deels fictie, deels realiteit. Hij woont nabij het World Form, in het Statenkwartier, net als collega-auteur Roel Janssen. In mei 2025 verschijnt hun thriller De dag van de wolf over een aanslag die tijdens de top wordt gepleegd.

Andere buurtbewoners zijn ook wat bezorgd. Al doet de gemeente er alles aan om hen op bewonersbijeenkomsten te informeren en gerust te stellen.

Het mega-evenement trekt 45 staatshoofden en regeringsleiders, 45 ministers van Buitenlandse Zaken, 45 ministers van Defensie en ongeveer 6.000 delegatieleden. Naar verwachting 2.000 journalisten zullen verslag doen. In totaal worden zo’n 8.500 mensen verwacht.

Den Haag verheugd met de komst van de NAVO-top

Dit alles voor top van de in 1949 opgerichte Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, waarvan na de recente toetreding van Zweden en Finland 32 landen lid zijn. Nederland was in 1949 een van de oprichters van de NAVO. Op de top in 2023 in de Litouwse hoofdstad Vilnius besloten de regeringsleiders en staatshoofden de editie van 2025 aan Nederland toe te wijzen. Eerst was er nog een top in 2024 gehouden in Washington, de hoofdstad van veruit de belangrijkste lidstaat. De Verenigde Staten draaien op voor naar schatting 70 procent van alle NAVO-uitgaven.

‘Vrede en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend,’ zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot (CDA) over de toewijzing van de top aan Nederland. ‘In deze turbulente tijden, waarin Rusland een grootschalige oorlog op het Europese continent is begonnen, is de NAVO essentieel voor onze veiligheid, vrijheid en waarden. Door de NAVO-top te organiseren, kan Nederland zijn positie als betrouwbare bondgenoot verder versterken.’

Op het stadhuis ging de vlag uit. ‘Den Haag gaststad van de wereld, we zijn verheugd met de komst van de NAVO-top naar Den Haag,’ zei een blije burgemeester Jan van Zanen (VVD). ‘Dit is een grote verantwoordelijkheid en vooral een enorme eer, waar we als stad en inwoners trots op mogen zijn. Den Haag is als internationale stad van vrede en recht de gaststad bij uitstek voor deze topconferentie.’ Maar de burgemeester waarschuwde ook dat de top ‘geen feestje’ zou worden. Daar geeft de veiligheidssituatie in de wereld geen aanleiding toe.

Den Haag is de stad van ‘vrede en recht’

De stad is al veel langer verbonden met het thema ‘vrede en recht’. In 1899 was er de Eerste Haagse Vredesconferentie. Die volgde op een reeks grote oorlogen en een wapenwedloop in Europa, en leidde tot de komst van het Permanent Hof van Arbitrage, gevestigd in het Vredespaleis.

Den Haag werd en wordt gezien als neutraal terrein voor vredesbesprekingen en huisvestte in de loop der jaren steeds meer organisaties voor vrede en recht: hoven, tribunalen en organisaties als Europol en Eurojust.

Den Haag heeft ook al heel lang een band met de NAVO. De organisatie is sinds 1954 te gast in de stad. Het NAVO Communicatie en Informatie Agentschap heeft een vestiging in een uitgestrekt gebouw aan de rand van de duinen, die werk biedt aan 1.100 mensen. Het agentschap is onder meer 24 uur per dag actief om de NAVO-netwerken te beschermen tegen cyberaanvallen.

NAVO-top is niet eerste topconferentie voor Den Haag

Nederland en Den Haag hebben al enige ervaring met het organiseren van een grote internationale topconferentie. Voorjaar 2014 speelde ook de Nuclear Security Summit zich in Den Haag af.

Die top werd bezocht door nog meer staatshoofden en regeringsleiders, namelijk 58. De stad beheerste het internationale nieuws. Ook al omdat ten tijde van deze top de leiders van de G7 – de zeven rijkste industriële staten – bijeenkwamen in het Catshuis, de ambtswoning van de premier in Den Haag. De leiders spraken er onder meer over de toen al oplopende spanningen tussen Rusland en Oekraïne.

De nucleaire top in Den Haag vergde veel van Nederland, maar verliep vlekkeloos. Dat heeft zeker een rol gespeeld bij het besluit van de NAVO-lidstaten om Den Haag voor het eerst ook een NAVO-top te laten organiseren.

De toenmalige Amerikaanse president Barack Obama was erbij in 2014. Nadat het presidentiële vliegtuig Air Force One op Schiphol was geland, toog hij niet meteen naar Den Haag, maar bezocht eerst met premier Mark Rutte het Rijksmuseum in Amsterdam.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Onder het licht van vele camera’s nam hij er de tijd om onder meer de Nachtwacht te bewonderen. Obama kreeg ook het zogenoemde Plakkaat van Verlatinge en het eerste Amerikaans-Nederlandse handels- en vriendschapsverdrag uit 1782 te zien. Het Plakkaat, waarmee de Nederlanden zich afscheidden van de Spaanse overheerser, werd niet zomaar aan hem getoond: dit document is de inspiratiebron voor de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.

Ook Den Haag had een cultureel hoogtepunt met Obama bedacht. Even leek het erop dat hij daarvoor geen tijd zou hebben, maar uiteindelijk bezocht hij ook het Kunstmuseum – toen nog Gemeentemuseum Den Haag genaamd – waar de afsluitende persconferentie van de top werd gehouden in de net vernieuwde tuinzaal. Obama opende die zaal. Honderden cameraploegen uit de hele wereld legden het tafereel vast.

De president had zelfs nog net tijd voor een snelle blik in de tentoonstelling Mondriaan & De Stijl. Het leverde onder meer een foto op van Obama voor Victory Boogie Woogie, het laatste werk van Piet Mondriaan (1872-1944) voor zijn dood.

Niet alleen gemeente Den Haag betrokken bij organiseren NAVO-top

Behalve Den Haag zijn ook andere gemeenten bij de NAVO-top betrokken, bijvoorbeeld doordat er hotels zijn gereserveerd voor de vele delegaties. De krijgsmacht (landmacht, luchtmacht, marine, marechaussee) heeft een rol, net als de veiligheidsdiensten, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, de politie, de provincies Noord- en Zuid-Holland, Rijkswaterstaat, Schiphol en de veiligheidsregio’s. De kosten van de operatie zijn begroot op 95 miljoen euro en komen grotendeels voor rekening van het Rijk. De gemeente Den Haag heeft 1,25 miljoen euro gereserveerd voor de top.

Het World Forum is toe aan een grootscheepse renovatie, maar die komt er niet meer voor de NAVO-top. Wel worden de stoelen in de grote zaal vervangen. De zaal is al voorzien van nieuwe verlichting. Ook is inmiddels de buitenkant van het gebouw geschilderd.

De NAVO-top heeft ook gevolgen voor evenementen in en buiten Den Haag. De massale inzet van leger en politie in de stad leidt ertoe dat elders in het land in die laatste week van juni bijeenkomsten zijn versoberd of zelfs uitgesteld.

De Nederlandse Veteranendag 2025 wordt drie dagen na de top gehouden in Den Haag, maar het traditionele defilé, waarbij duizenden veteranen door het stadscentrum marcheren, vervalt dit keer. De strijders van vroeger moeten wijken voor de conflicten van nu.

Hoe belangrijk wordt de NAVO-top in Den Haag?

Tijdens de NAVO-top in Den Haag staan op het oog minder grote kwesties op de agenda dan tijdens de laatste bijeenkomst met regeringsleiders en staatshoofden, in juli 2024 in Washington D.C. Toen werd het 75-jarig bestaan van de verdragsorganisatie gevierd en Zweden als 32ste lid verwelkomd. De lidstaten werden het eindelijk eens over de opvolging van de Noor Jens Stoltenberg, die na tien jaar zou vertrekken als secretaris-generaal (SG). Op 1 oktober kon VVD-premier Mark Rutte de voorzittershamer overnemen.

 

De NAVO-top op 24 en 25 juni 2025 in Den Haag wordt dus de eerste van Mark Rutte als SG. In de stad waar hij opgroeide, naar school ging, waar hij nog steeds een appartement heeft en in de meeste weekends anoniem door de stad fietst.

 

Ook dit kan een memorabele top worden. Het wordt de eerste met de Amerikaanse president Donald Trump na zijn herverkiezing. Trump heeft gedreigd om de Amerikaanse ­militaire aanwezigheid in Europa én het lidmaatschap van de NAVO-alliantie te heroverwegen. En hij is ontevreden over Europese landen die te weinig bijdragen aan defensie. Hij suggereerde zelfs dat hij Rusland zou toestaan die landen aan te vallen die niet voldoen aan de voorwaarden die in 2014 in Wales zijn vastgelegd, namelijk dat de lidstaten binnen tien jaar minimaal 2 procent van hun nationaal inkomen aan defensie moeten besteden.

 

Elf jaar na die bijeenkomst in Newport in Wales gaat dat percentage wellicht omhoog. De meeste NAVO-lidstaten vinden dat 2 procent niet meer voldoende is, gezien de dreigingen en dat 3 procent realistischer is om genoeg afschrikking op te bouwen. Landen als Polen (4,7 procent in 2025) en Trumps Verenigde Staten (3 procent in 2025) zullen in Den Haag de druk flink opvoeren.

 

Show Trump a pathway to victory, is de opdracht voor Rutte. Een ‘overwinning’ voor Trump kan een Haags besluit tot verhoging van het verplichte budget naar 2,5 procent van het bbp zijn – 3 procent lijkt te hoog gegrepen. Er zijn negen landen die het lef hebben om nog altijd minder dan 2 procent uit te geven (onder meer Duitsland, Italië, Spanje en België, dat nota bene het hoofdkwartier van de NAVO huisvest).

 

Nederland speelt wel in de ‘eredivisie’ van landen die meer dan 2 procent uitgeven. Diplomaten zetten ‘nog geen fles wijn’ op een besluit in Den Haag. Alle beslissingen in de NAVO zijn unaniem. Dus als absolute underperformer Luxemburg (dat nog geen 0,7 procent van het bbp aan defensie besteedt) ‘nee’ zegt, gaat de verhoging niet door.

 

Spannend wordt welke toezeggingen ­Oekraïne krijgt. Gaat de NAVO aankondigen dat toetredingsonderhandelingen beginnen? Dat hangt uiteraard af van de ontwikkelingen op en rond het slagveld en of er in 2025 vredesonderhandelingen komen, wat Trump wil. Amerikaanse denktanks menen dat een vredesovereenkomst tussen Rusland en Oekraïne veiligheidsgaranties moet bevatten, een plek onder de paraplu van de NAVO dus.

 

Amerika onder leiding van Joe Biden aarzelde over een NAVO-uitnodiging voor Kyiv. Net als Duitsland onder de socialistische kanselier Olaf Scholz. Na de Duitse verkiezingen in februari 2025 komt het leiderschap waarschijnlijk in handen van de CDU. Gaat dat verschil maken? Hoe dan ook wordt Oekraïne nooit lid zolang de oorlog met Rusland doorgaat. Dat is, zeggen ze op het NAVO-hoofdkwartier, ‘als een verzekering afsluiten voor een brandend huis.’ Eerst moet duidelijk zijn voor welk grond­gebied een NAVO-garantie geldt. Ook zal Oekraïne moeten beloven dat het niet gaat proberen om afgestaan grondgebied terug te veroveren. René van Rijckevorsel