Hoofdsocioloog Tanja Traag (47) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over zeven maatschappelijke trends die hun stempel drukken op Nederland in 2025.
1. Waarom groeit de Nederlandse bevolking? Drukker en diverser
Dat Nederland alleen nog groeit door immigratie, is bekend. Op 15 augustus 2024 kondigde het CBS de 18-miljoenste Nederlander aan – een raming want het exacte moment waarop dat gebeurt, is lastig te voorspellen. Welke groepen immigranten blijven het langst en drukken het grootste stempel op de samenstelling van de bevolking?
Het CBS zocht het uit door over 25 jaar (vanaf 1999) een vergelijking te maken tussen immigranten van binnen en van buiten de Europese Unie.
Beide groepen zijn over die 25 jaar bezien bijna even groot, zegt Tanja Traag: 1,6 miljoen om 1,8 miljoen. Maar de motieven verschillen. Uit de EU komen vooral arbeidsmigranten en hun gezin, van buiten de EU vooral asielmigranten en hun gezin. Van de eerste groep is de meerderheid na 25 jaar weer vertrokken, van de tweede groep bleef de meerderheid.
Niet arbeids-, maar gezins- en asielmigratie drukken op termijn het grootste stempel op de bevolkingssamenstelling.
Wat is de optelsom van dat komen en gaan van in totaal 3,4 miljoen migranten? ‘Concreet zijn de grootste groepen die ooit als migrant naar Nederland kwamen, gekomen als gezinsmigrant. Dat zijn er ruim 600.000.
Als het gaat om gezinsmigranten van buiten de EU wordt vaak gedacht aan mensen die meekomen met een asielmigrant, maar dat is niet zo. Dat was 6 procent van alle gezinsmigranten uit een niet-EU land. Zo’n 300.000 inwoners zijn ooit als asielmigrant gekomen. Een ongeveer even grote groep kwam als arbeidsmigrant.’
2. Nederland wordt eenzamer
De cijfers van het CBS laten duidelijk zien dat een – de facto – immigratieland als Nederland zo zijn eigen sociale uitdagingen met zich brengt. Eenzaamheid bijvoorbeeld. De effecten van de coronapandemie beginnen weg te ebben – bijna vijf jaar na dato voelt die tijd ‘meer als een bizarre film dan als recente realiteit’, zegt Traag.
Maar de mentale impact op het welbevinden lijkt ‘vooralsnog blijvend’. Het aandeel Nederlanders dat zich eenzaam voelt, is nog altijd niet terug bij het ‘oude normaal’ van vóór corona. Toen voelde één op de drie Nederlanders zich eenzaam, nu is dat zo’n 40 procent.
De verschillen in sociale eenzaamheid tussen mensen die wel en niet in Nederland zijn geboren, zijn opvallend. Eén op de vijf mensen die hier als migrant kwam, voelt zich ‘sterk eenzaam’, tegenover één op de tien mensen die in Nederland zijn geboren.
3. Nederland wordt biseksueler
En dan blijkt een kleine minderheid opeens toch niet zo klein te zijn… Groot was de verbazing toen het CBS bekendmaakte 2,7 miljoen Nederlanders zich identificeren als lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, intersekse, queer of aseksueel (lhbtqia). Dat is 18 procent van de bevolking van vijftien jaar en ouder.
‘Heel veel mensen waren enorm verbaasd over de omvang,’ zegt Traag. Biseksuelen zijn met 1,6 miljoen de grootste groep. Het was voor het eerst dat het CBS de aantallen in kaart bracht. Relevante kennis, zegt Traag. ‘Het gaat om een substantieel deel, met heel eigen uitdagingen op het gebied van discriminatie, fysiek geweld en seksuele delicten.’
4. Hoe ziet de economie van Nederland er in 2025 uit? Minder arm dan gedacht
Nieuwe onderzoeksmethode, nieuwe cijfers, en die werpen soms een ander licht op maatschappelijke kwesties, zoals armoede. Het onderwerp stond onder de noemer ‘bestaanszekerheid’ centraal bij de Kamerverkiezingen van november 2023, en dat is – achteraf – best opmerkelijk.
Waarschijnlijk leefden er op dat moment minder Nederlanders dan ooit in armoede, berekende het CBS dit jaar volgens een nieuwe meetmethode.
Sinds 2019 daalt de armoede gestaag door zowel afnemende werkloosheid als koopkrachtmaatregelen: van 7,1 procent van de bevolking in 2018 naar 3,1 procent nu. Langdurig arm is één op de drie, ofwel 175.000 mensen. Traag: ‘Werkende armen komen meer inkomen tekort dan arme mensen in de bijstand.’
5. Nederland wordt in 2025 politiek actiever
Hoewel er het afgelopen jaar rooskleurige cijfers circuleerden over het gegroeide vertrouwen in de politiek sinds het aantreden van het kabinet-Schoof – vooral onder lageropgeleiden – is het CBS sceptisch.
Over langere termijn bekeken zijn de cijfers niet best. Zeker sinds corona verkeert het vertrouwen in politici en de Tweede Kamer in een vrije val. Die daling is het grootst bij de jongste groepen – 15- tot 25-jarigen en 25- tot 35-jarigen – en bij oudere kiezers. In het verkiezingsjaar 2023 hadden Nederlanders voor het eerst nog minder vertrouwen in de politiek dan in de kerk en de pers.
Het aantal jongeren dat overgaat tot politieke actie groeit daarentegen. Niet zozeer als het gaat om ‘conventionele’, partijpolitieke acties, wel om wat het CBS ‘minder conventionele vormen van politieke acties’ noemt. Daaronder vallen handtekeningenacties en protestmarsen, verduidelijkt Traag.
Coronajaar 2020 lijkt een scharnierjaar te zijn geweest voor de bereidheid onder jongeren om mee te doen aan protestmarsen. Vóór 2020 zei 6 procent daaraan te hebben meegedaan, na 2020 was dat percentage gegroeid naar 10.
6. Nederland blijft in 2025 nog heel traditioneel
Als het gaat om vrouwenemancipatie moet Tanja Traag de veranderingen wel een beetje bij elkaar schrapen. Het aantal stellen waarbij man en vrouw evenveel werken – of het nu voltijds is of in deeltijd – is de afgelopen tien jaar best wat gestegen.
Maar het steekt bleekjes af tegen de dominantie van traditionelere rolmodellen. ‘Meer dan de helft van alle stellen met kinderen is een anderhalfverdienerskoppel waarbij hij voltijds werkt en zij in deeltijd,’ zegt Traag. ‘Nog steeds vindt een meerderheid van de Nederlanders in feite dat dat ook zo hoort. Vaders horen meer te werken en moeders minder, zeker als de kinderen klein zijn.’
Slechts bij één op de tien stellen werken en zorgen man en vrouw evenveel. De helft van alle stellen zou wel anders willen – maar de andere helft dus ook niet.
7. Vergrijzing: Vatbaarder voor vallen
Ouderdom komt met gebreken, zoals bekend – en dus kent een vergrijzende samenleving zo haar eigen typische kwetsuren en zelfs doodsoorzaken. De afgelopen twintig jaar is het aantal Nederlanders dat overlijdt als gevolg van een valpartij flink gestegen, zegt Tanja Traag. In 2023 waren dat er zevenduizend: vier keer zoveel als in de jaren tachtig. Alle aandacht voor valpreventie is dan ook terecht, zegt Traag. Werken aan je spierkracht en evenwicht kan de nodige ellende voorkomen.
Volgens Traag klopt het beeld niet dat de toename van valpartijen te maken heeft met uitgeklede zorg en het feit dat mensen steeds langer thuis moeten wonen. ‘De sterkste toename zien we juist bij mensen die in een zorginstelling wonen. Vooral bij mensen met dementie.’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
