Hoe de PVV-fractie opereert in de schaduw van Geert

Doorgaans is het Tweede Kamergebouw in het weekend leeg. Maar op de vierde verdieping, waar onder meer de PVV zetelt, is parlementariër Léon de Jong (42) dan geregeld aan het werk. Hij is een van de twee vicefractievoorzitters van de PVV en bereidt er in alle rust de komende week voor. Thuis heeft hij met zijn geliefde Fleur Agema, zelf minister van Volksgezondheid, een dochter.

De Jongs arbeidsethos contrasteert met wat weleens over de PVV wordt gezegd: dat de PVV-Kamerleden weinig uitrichten. Klopt dat beeld? Cijfers zouden wijzen op geringere aanwezigheid van PVV’ers bij vergaderingen. Volgens het Centraal Informatiepunt van de Tweede Kamer is dat te kort door de bocht. Aanwezigheid van Kamerleden wordt niet waterdicht per activiteit geregistreerd.

EW volgde de PVV’ers de afgelopen maanden. In het eerste half jaar van het kabinet-Schoof lagen de coalitiepartijen – PVV, VVD, NSC en BBB – vaak met elkaar overhoop. Bij de PVV viel de grote leider zelf vocaal op, maar zijn kudde hield hij rustig.

Er gebeurde wel iets opvallends. Enkele in Geert Wilders’ schaduw opererende PVV’ers ontpopten zich als Kamerleden die de eigen PVV-ministers kritisch bejegenen. Ook valt op hoe strikt de PVV’ers zich aan de coalitie­afspraken houden. Bij de PVV geldt ‘afspraak is afspraak’, zo merken de andere regeringspartijen.

Geert Wilders mag erop los polariseren, stennis schoppen op X en omstreden reizen maken, maar zijn fractie en hij houden zich strikt aan het Hoofdlijnenakkoord. In de niet al te soepel draaiende ­coalitie is dat mooi meegenomen.

Even slikken na de verkiezingsoverwinning

Dat de PVV bij de verkiezingen van 22 november 2023 met 37 zetels de grootste partij werd, verraste iedereen, inclusief Geert Wilders. Menige gekozen PVV-kandidaat moest even slikken.

Willem Boutkan (69) deed de legendarische uitspraak: ‘Ik dacht dat plek 30 veilig was.’ Intussen draait het oud-raadslid, tevens oud-Statenlid in Flevoland, mee in de Haagse machinerie. Alleen zijn ongepolijste manier van praten valt er op.

Eén PVV’er zei eerst helemaal niet naar Den Haag te kunnen wegens de zorg voor zijn dementerende echtgenote. Maar Nico Uppelschoten contracteerde een – door arbeidsmigranten gedreven – bureau dat de zorg overnam en zo werd de Groninger uit Eelde, die zijn leven lang in het onderwijs werkte, op zijn tachtigste de oudste nieuwkomer in de Tweede Kamer ooit. Zijn onderwijservaring klinkt door in al zijn debatbijdragen.

PVV-fractie is een mannengezelschap

De PVV-fractie neemt in het Tweede Kamergebouw een groot deel van de vierde verdieping in beslag. Het is vermoedelijk toeval, maar de beveiligingsdienst van de Kamer bivakkeert er ook.

In de PVV-gangen hangen foto’s van de leider en zijn fractie na de verkiezingsoverwinning, maar ook een krantenpagina met Israëlische gijzelaars en een afbeelding van de Amerikaanse president Donald Trump met de vuist omhoog, gemaakt vlak na de aanslag op zijn leven. Trump friet bakkend bij McDonald’s kreeg er ook een plekje.

De PVV-fractie is een echt mannen­gezelschap. Van de 37 Kamerleden zijn er vier vrouw. Die hebben geen van allen in het oog springende functies. Toch stond Rachel van Meetelen (49) bij de verkiezingen op plek 3 van de kandidatenlijst. De nieuwkomer is de eerste woonwagenbewoner in het parlement. Ze groeide op in de kermiswereld en runde een poffertjeskraam.

De bijzonder gedreven Van Meetelen komt op voor de kleine ondernemer die last heeft van overheidsregels en brengt vaak werkbezoeken aan bedrijven, maar ze krijgt van Geert Wilders nog weinig speelruimte om zich te profileren.

De vazallen van Wilders, zoals de Kamerleden van de partij zonder leden worden gezien, zochten afgelopen jaar voorzichtig en vaak zwijgzaam hun weg in de Tweede Kamer. Of het echt vazallen zijn?

LPF als voorbeeld voor Wilders hoe het niet moet

Wilders zag in 2002 van nabij hoe de Lijst Pim Fortuyn (LPF) net na de moord op de partijleider met 26 leden het parlement binnenkwam en er al snel een ­zootje van maakte. De LPF ging ten onder aan ruzies en amateurisme. Dat nooit, dacht Wilders toen hij in 2006 negen zetels haalde met zijn net opgerichte Partij voor de Vrijheid.

Sindsdien regeert hij met strakke hand. Tegen EW ontkende hij in oktober 2023 dat hij geen democratisch proces in de fractie zou toelaten, maar het beeld beklijft dat hij in zijn eentje keihard heerst. Er gaan verhalen dat PVV-Kamerleden bij ziekte per taxi worden opgehaald om toch te kunnen meestemmen.

Wilders beslist bovendien als enige over het lot van een Kamerlid. Wie niet bevalt, komt niet meer op de lijst. De partijleider laat niets aan het toeval over en mijdt risico’s. Een medewerker met een verleden bij een andere partij komt er niet in.

Bij plenaire vergaderingen kijkt Wilders nagenoeg continu op zijn telefoon. Soms overlegt hij met de vicefractievoorzitter of fractiesecretaris naast hem. Gedwee zitten de andere PVV’ers achter hen. Soms kan er een complimentje vanaf tegen een PVV’er. ‘Goed gedaan,’ fluistert Wilders richting Emiel van Dijk (39) als die op het spreekgestoelte activisten van Extinction Rebellion ‘ongewassen types’ noemt.

Dat is precies hoe Wilders het wil. De PVV is dan wel regeringspartij, maar het eigen geluid mag niet verloren gaan. Hij spoort zijn mensen aan ‘flink te toeteren’, zeggen Kamerleden van andere partijen.

Wilders heeft zijn club en politieke lijn ervan in de hand

De media moeten het grotendeels doen met Wilders zelf. Die introduceerde na de toetreding van de PVV tot het kabinet een semi-officiële wekelijkse persconferentie bij de liften in de wandelgangen van de Kamer. De belangrijkste politicus van het land glorieert dan omstuwd door wie hij eens ‘tuig van de richel’ noemde, maar nu aanduidt als ‘mijn vrienden van de pers’. Andere PVV’ers zijn terughoudend. En dat terwijl Kamerleden doorgaans juist toeschietelijk en op publiciteit belust zijn.

De PVV’ers zijn niet onvriendelijk, maar praten zelden over hoe het bevalt in het parlement. Hoogstens willen ze iets kwijt over hun portefeuille. Het reilen en zeilen in de PVV is al helemaal verboden terrein. Een voorstel om eens een kopje koffie te drinken, wordt afgeweerd. ‘Zo hebben we dat af­gesproken,’ is steevast de reactie. De pers is toch altijd negatief over de PVV, is de overtuiging.

Wilders heeft zijn club en de politieke lijn ervan in de hand. Zeker in vergelijking met BBB en NSC. De partij van Pieter Omtzigt ging in het eerste jaar van haar bestaan door een publicitaire hel. Er vertrokken zelfs twee Kamerleden en twee staatssecretarissen. Niets van dat alles bij de PVV.

PVV: onervaren en onzichtbare fractie

Na hun installatie als Kamerlid op 6 december 2023 moesten de nieuwkomers van de PVV wel erg wennen. Meer dan bij andere partijen waren ze wegens de spectaculaire winst en de 37 zetels een onervaren en onzichtbare fractie. Vaak onverwacht gekozen Kamerleden lieten vergaderingen schieten. Sommigen waren zelfs nergens te bekennen, hun werkkamer was altijd leeg.

In debatten haalden politieke tegenstanders uit naar bijvoorbeeld PVV’er Vincent van den Born, die nog niets zichtbaars deed als Kamerlid. Moest hij zijn vergoeding van 6.000 euro per maand niet terugstorten?

In een debat op 30 januari begon SP’er Michiel van Nispen er weer over. PVV’er Gidi Markuszower trok in zijn antwoord de vergelijking met voetbal, waarbij de ene voetballer de voorzet geeft en de andere scoort. ‘Zo is het ook in een fractie. Je hebt mensen die scoren en op tv komen, die Kamervoorzitter worden of minister, en de sterren van de hemel spelen. En je hebt er die op de achtergrond geweldig veel werk doen en degene die scoort in staat stellen om te scoren.’

Van den Borns officiële taak is ‘liaison’. Verbinder – al is onduidelijk wát hij verbindt. Wilders toonde op 2 januari in een tweet nog zijn afkeer van het woord ‘verbinden’, maar ‘liaison’ kon blijkbaar wel. Als raadslid in Den Helder is Van den Born wél zichtbaar actief. Zo ijvert hij daar voor de openbaarheid van de resultaten van inburgeringscursussen.

PVV heeft te maken met groeipijn

Wilders verdedigt zijn mensen tegen kritiek. De fractie kampt volgens hem met groeipijn. Zijn ploeg moet nog ‘inwerken, inlezen, binnen en buiten de ­Kamer ervaring opdoen’, zei hij tegen RTL Nieuws. ‘Dat duurt even. Bij sommigen gaat dat heel snel, bij anderen duurt dat wat langer.’

Inwerktijd had Hidde Heutink (31) niet nodig. Met zijn zelfbewuste optreden steekt hij af tegen zijn timidere collega’s, die in debatten aarzelend hun bijdrage voorlezen. Twentenaar Heutink is woordvoerder Infrastructuur en Waterstaat en kent die portefeuille door en door omdat hij eerder beleidsmedewerker van de fractie was op dit terrein.

Hij manifesteert zich als een aanvaller die partijgenoten in het kabinet niet spaart. Zoals oude rot Barry Madlener, eerder Kamerlid en nu minister van ­Infrastructuur en Waterstaat.

Als kandidaat-Kamerlid beloofde Heutink minder regels, maar eenmaal parlementariër wil hij, zoals zoveel politici, meer regels. ‘Nederland schreeuwt om maatregelen tegen opgevoerde fatbikes. De PVV is voorstander van een leeftijdsgrens,’ zei Heutink. Maar Madlener wil dat niet.

Als dezelfde Madlener bij BNR zegt dat tolheffing op wegen eigenlijk best een goed idee is, springt Heutink erbovenop. ‘U moet afblijven van de portemonnee van de automobilisten.’

Ook PVV-staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu vindt Heutink tegenover zich. Jansen moest van hem veertien gemeenten via een algemene maatregel van bestuur dwingen om de emissievrije zones per 1 januari 2025 in hun steden uit te stellen. Jansen weigerde. Gelukkig voor hem stemde een ­Kamermeerderheid tegen de motie erover van Heutink en BBB’er Henk Vermeer.

PVV-Kamerleden waren woedend. Het weren van bestel- en vrachtauto’s op benzine, diesel of lpg uit binnensteden roept bij hen zo veel ergernis op dat ze tegen hun gewoonte in hun afkeer lieten blijken. Jansen moest toch begrijpen dat vooral ondernemers voor wie een elektrisch busje te duur is, de pineut zijn. Onbegrijpelijk dat een regering met nota bene de PVV erin dit laat gebeuren!

PVV’ers halen uit naar eigen ministers

Meer PVV’ers halen in debatten uit naar de eigen ministers. Zorgwoordvoerders Folkert Thiadens (58) en René Claassen (53) zijn kritisch over de daden van de PVV’ers op het ministerie van Volksgezondheid. Thiadens vindt dat het kabinet veel te weinig actie toont om het tekort aan personeel in de zorg aan te pakken.

‘De PVV-fractie kan zich moeilijk vinden in de bijna gelatenheid van het kabinet en zou graag zien dat er concrete acties op personeelsbeleid komen. Niet alleen AI of minder administratietijd, maar focussen op mensen,’ zei Thiadens tegen staatssecretaris Vicky Maeijer (Langdurige en Maatschappelijke Zorg) en minister Fleur Agema (Volksgezondheid). Terwijl Agema kunstmatige intelligentie als dé oplossing ziet voor de zorgproblemen.

René Claassen botste met Agema over het Heerlense Zuyderland-ziekenhuis. Hij is in dat ziekenhuis geboren, begon er zijn loopbaan als verpleegkundige en gaf er les. Hij vindt dat het Zuyderland volwaardig – met intensive care – moet openblijven en dat Agema dat moet regelen. Wilders had het Zuid-Limburg beloofd in de verkiezingscampagne.

En toen staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ingrid Coenradie (PVV) voorstelde om gevangenen wegens ruimtegebrek twee weken eerder naar huis te sturen, twitterde Wilders ‘No way. Stop maar meer mensen op een cel.’

Oppositie weet zich soms geen raad met de PVV-Kamerleden

Regeringsfracties gaan zelden in tegen de eigen ministers. De oppositie weet zich er soms geen raad mee. Toen PVV-Kamerlid Marina Vondeling (38) zich keerde tegen de volledige afschaffing van de controles aan de Bulgaarse en Roemeense grens, reageerde GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kati Piri geërgerd. De grenscontroles met de twee landen verdwenen op 1 januari 2025 met goedkeuring van het Nederlandse kabinet en dus ook van PVV-minister Marjolein Faber, die zichzelf de strengste asielminister ooit noemt.

‘Hoe werkt dit in de coalitie? De minister praat al over openstelling van die grenzen,’ zei de verbaasde Piri, die niet begreep dat regeringspartij PVV tegen het kabinetsbeleid ingaat. ‘Wij doen niet aan achterkamertjespolitiek,’ zei Vondeling gevat. Zij is niet bepaald een Wilders-achtige debater, maar weet als oud-beleidsmedewerker Asiel en Migratie waarover ze het heeft.

Schrijnend tekort aan kandidaten

De partij zonder leden heeft een schrijnend tekort aan kandidaten voor functies. Daarom schuiven bij de PVV medewerkers vaker dan bij andere partijen door naar het pluche. Folkert Thiadens hoorde toen hij in 2010 aantrad als directeur bedrijfsvoering bij de PVV al dat hij kans maakte op het Kamerlidmaatschap. In 2024 was het zover.

Menige volksvertegenwoordiger zit ­bovendien in diverse volksvertegenwoordigingen, zoals Henk de Vree (71). De PVV’er met het immer lachende gezicht is ook Statenlid en pendelt over het Malieveld op en neer tussen het Provinciehuis van Zuid-Holland en het Tweede Kamergebouw. Een mooi wandelingetje.

PVV’ers die voorheen fractiemedewerker waren, bewegen zich het meest zelfverzekerd door het parlement en opereren ook zo in de commissie- en plenaire vergaderingen. Ze kennen niet alleen fysiek de weg, ze zijn ook thuis in de procedures in de Kamer. Een enorm voordeel. Politiek begint met procedures.

Aanvankelijk was het voor de PVV-Kamerleden wennen dat ze niet meer in de oppositie zitten. In een Oekraïne-debat in februari 2024 oreerde Joeri Pool (31) nog volledig in de oppositiemodus tegen steun voor het land, terwijl Wilders als aankomend leider van een regeringsfractie allang de draai naar steun maakte.

Defensiewoordvoerder Pool veroorloofde zich een frivoliteit door op X een foto te plaatsen van zichzelf in militair ­tenue tijdens een bezoek aan Nederlandse militairen in Irak. Een PVV’er als Marlboro-man. In de Kamer is Pool ook voorzitter van de commissie Justitie en Veiligheid. Want ook PVV’ers vervullen zulke voorzitterschappen. Ze doen dat net als hun collega’s zakelijk en neutraal.

Deze PVV’ers lijken qua taal en houding op Wilders

Tussen de PVV’ers zijn er een paar die in taal en houding lijken op Wilders. Heutink stond er al om bekend als raadslid in Enschede. Hij spreekt op dezelfde verontwaardigde toon en combineert dat met een net zo nonchalante houding als zijn politieke baas.

Afghanistan-veteraan Maikel Boon (42) hanteerde in de Provinciale Staten van Noord-Brabant al stevige PVV-taal, met evergreens als ‘Nederland voor de Nederlanders’. Zijn passie voor politiek dateert van 9/11 en in Afghanistan zag hij de gevolgen van islamisering. In de Kamer is hij woordvoerder Antisemitisme en Integratie. Als bewijs dat de integratie van minderheden faalt, wijst hij er graag op dat hij heeft gevoetbald met Marokkaanse Nederlanders die zich schaamden over de rotte appels in eigen kring.

Een schokje ging door de commissiezaal toen PVV-Kamerlid Martine van der Velde (35) in een debat de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) betitelde als ‘een nutteloos ding waar veel te veel geld tegenaan wordt gegooid’. Zo bont had zelfs Wilders het nooit gemaakt. ‘Opdoeken die publieke omroep,’ zei ze er nog bij. Van der Velde heeft een missie, maar praat, net als andere Kamerleden, met Hilversumse omroepen en zit in een appgroep met collega’s van andere partijen.

Als een van de weinige partijen heeft de PVV een echte arbeider in de fractie. Eric Esser (39) uit Den Bosch is metaalbewerker. Hij heeft volgens de PVV-website de Participatiewet in portefeuille. Maar toen die wet onlangs werd behandeld, was niet Esser, maar oude rot Léon de Jong de woordvoerder. Esser moet zijn plenaire debuut in de Kamer nog maken.

De PVV diende slechts 13 amendementen in

De PVV-Kamerleden zijn sowieso geen hardlopers die zich van vergadering naar vergadering spoeden. De partij heeft met 37 zetels de luxe om de portefeuilles over velen te verdelen. En zelfs portefeuilles in stukken op te delen.

Steeds vaker zitten er zelfs twee Kamerleden van de PVV bij commissievergaderingen. Iets wat de immer gehaaste parlementariërs van de kleine fracties – die met een handvol leden het hele veld proberen te bestrijken en in vele vergaderingen hun woordje doen – zich niet kunnen permitteren.

Sleutelen aan wetsvoorstellen en die voorzien van PVV-ingrediënten, is niet de sterkste kant van Wilders en de zijnen: 13 amendementen diende de 37-koppige fractie in 2024 in om wetten te wijzigen. De ChristenUnie, met 3 zetels, 107.

Wie maken de dienst uit in de PVV?

De hiërarchie in de PVV kristalliseert zich na ruim een half jaar als regeringsfractie langzaam uit. In tegenstelling tot andere partijen die het met één vicefractievoorzitter doen, heeft de PVV er twee: Léon de Jong en Edgar Mulder (63). Fractiesecretaris is Gidi Markuszower (47), die het ministerschap van Asiel en Migratie misliep na AIVD-onderzoek. De drie runnen met Wilders de fractie.

Markuszower zit in het presidium, het bestuur van de Tweede Kamer. Dat wordt weer geleid door Kamervoorzitter Martin Bosma (60), PVV-Kamerlid sinds 2006, maar intussen al even losgezongen van de fractie en – al een aantal jaren – van zijn oude maat Wilders. Bosma spaart zijn fractiegenoten niet. Zoals die keer dat PVV-ve­teraan Raymond de Roon (72) Tweede Kamer­leden ‘hyena’s’ noemde. Of hij dat niet meer wilde doen.

Tony van Dijck (61) stamt ook uit 2006 en is Wilders’ toeverlaat als het gaat om de overheidsfinanciën. De goedlachse jeugdvriend van Wilders leidt het clubje financieel woordvoerders van de PVV. En als prominent Kamerlid staat hij Wilders bij bij coalitieperikelen.

Fractiediscipline

Jarenlang opereerden Wilders en de zijnen in het parlement in een isolement. Nu de PVV regeert, bevinden ze zich in het centrum van de macht. Dat is goed te zien bij coalitie­perikelen. Dan vergaderen de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB meestal in de kamer van Wilders. De media stellen zich erop in, met de camera’s gericht op de beveiligde deur van de gang waar Wilders en een deel van de fractie zitten.

PVV’ers wantrouwen de buitenwereld. Ze zijn vaak genegeerd en beschimpt. Soms gebeurt dat nog steeds. Dat de partij in de peilingen nog altijd scoort, wekt zelfvertrouwen bij de PVV’ers. Daar wijst een enkeling in de wandelgangen graag op. En hij kijkt er triomfantelijk bij.

Bezoekers worden er geconfronteerd met anti-islam-tekeningen van cartoonist Gregorius Nekschot. De anonieme tekenaar werd in 2008 van zijn bed gelicht omdat justitie meende dat zijn werk discriminerend was. Wilders heeft zijn tekeningen, die eens in de voormalige Vrijdenkersruimte van PVV en VVD, hingen, bij zijn burelen laten ophangen.

Drukte op de PVV-verdieping is uitzonderlijk. Doorgaans heerst er rust. Rond het lunchuur halen sommigen een blaadje in het Kamerrestaurant. Anderen eten in het ledenrestaurant. In het voor iedereen toegankelijke Kamerrestaurant zie je zelden een PVV-Kamerlid eten.

Tegen de avond is het meestal uitgestorven in de PVV-gangen. Een enkele keer volgt een ijverige fractiemedewerker nog een debat van achter zijn scherm op kantoor. Nog even gezellig een drankje of eten, doet slechts een handvol PVV’ers. Vooral als ze verder van Den Haag wonen en er overblijven. Iets waarin de PVV niet afwijkt van andere partijen. Het Kamerlidmaatschap is aardig verzakelijkt.

De partij is geen vergadermachine, zoals andere fracties dat soms zijn. Vergaderen doet de fractie net als de andere fracties op dinsdagochtend, de dag dat de parlementaire week officieel begint. Onmin in de fractie? Als die er al is, komt die bij de PVV niet naar buiten. Hoe fel PVV’ers zich in de Kamer soms ook uiten, daarbuiten zijn ze bijna ingetogen.

De PVV kent geen openlijke dissidenten met een andere mening dan die van de baas. Kamerleden reposten trouw zijn tweets. Uitbundig gaat het er alleen aan toe na verkiezingsoverwinningen. Dan is er taart en worden de camera’s zelfs even toegelaten in de grote fractiezaal.

Sinds de partij meeregeert, zijn de Kamerleden welwillender

Vraag in Den Haag naar de ervaringen met de PVV, en de reacties zijn doorgaans positief over Wilders en de zijnen. Bij borrels of ontbijten van lobbykantoren duiken ze steeds vaker op. Lobby­isten dragen hun vaak nuttige informatie graag aan bij politici. Zeker bij een grote fractie die de doorslag kan geven bij stemmingen over wetsvoorstellen of beleidsplannen. Net als andere Kamerleden laten de PVV’ers zich informeren. En net als bij andere fracties reageren sommigen wel op verzoeken om contact en anderen nooit.

Sinds de PVV de grootste partij is en meeregeert, zijn de Kamerleden van de partij welwillender. Zo worden ook lokale en provinciale bestuurders die hun zaak in Den Haag komen bepleiten, vaker door hen ontvangen. Een lobbyist die niet wordt vertrouwd, kan dat wel vergeten.

Het Kamerwerk is ook voor een PVV’er een kwestie van beheersing van de eigen portefeuille en het realiseren van partij-idealen. Niet alle portefeuilles nodigen uit tot een typisch PVV-geluid. Als Jeanet Nijhof-Leeuw (62) over landbouw spreekt, klinkt zij niet als een uitgesproken PVV’er.

In debatten met landbouwminister Femke Wiersma (BBB) is de Hengelose net zo bezorgd over de vraag of het goed komt met stikstof als Kamerleden van andere partijen. Ze vreest een ‘tsunami’ aan rechtszaken. Dat is dan toch nog wat PVV-jargon.

Speelruimte voor PVV’ers is klein

De taal van Wilders mag dan wel klinken, met oneliners scoren zoals voorheen in de oppositie lukt niet meer. Zelfs de Europese Unie is niet meer van alles de schuld. De PVV haalde in de kabinetsformatie vooral punten binnen op terreinen als asiel en ontwikkelingshulp.

De gehate NPO heeft van het eerste kabinet met de PVV niet meer te vrezen dan een relatief kleine bezuiniging. Maar ‘Hilversum’ geeft genoeg aanleiding tot kritiek. Zo mag de NOS niet meer overbieden bij de strijd om de uitzendrechten voor sport. Een motie van Martine van der Velde erover haalde een Kamermeerderheid.

Dat gold ook voor Maikel Boons motie die stelt dat de kreet ‘From the river to the sea’ als oproep tot geweld moet worden beschouwd, omdat die ‘rechtstreeks uit het handvest van Hamas’ komt. De Kamer stemde ervoor met één stem verschil. Of het wat uithaalt, is de vraag. De PVV profileert zich ermee. Dat wel.

Onervarenheid, voorzichtigheid en een leider die amechtig – ‘Geert werkt heel hard’ – alle touwtjes in handen probeert te houden, maken de speelruimte voor de PVV’ers klein. Niet voor niets laten die het in de tweede termijn van een debat vaak afweten. Ze willen eerst toestemming van de baas voor een standpunt. Maar Wilders wekt nog niet de indruk zijn volgelingen meer ruimte te geven.

Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief

Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.