Grote woorden vielen er in de Tweede Kamer. Maar terwijl de wereld snel verandert, blijven daden nog even achterwege. Dat bleek dinsdag 19 februari in het debat over de oorlog in Oekraïne en de gewijzigde koers van de Verenigde Staten.
Het met spoed ingelaste, bij vlagen lichtvoetige debat ging alle kanten op, maar echt knetteren deed het zelden. Geert Wilders liet al snel weten het kabinet niet op te blazen als Nederland militairen inzet in Oekraïne. De PVV-leider is tegen ‘boots on the ground’, maar staat open voor andere militaire steun aan het belegerde land.
Ook steunt hij het verhogen van de financiële steun aan Oekraïne. Premier Dick Schoof benadrukte dat het kabinet nog niets heeft besloten over die eventuele inzet van troepen.
Maar bekend is dat zijn kabinet daartoe bereid is.
Europa voor het blok
Met het blindstaren op het wel of niet steunen van het sturen van troepen, leek de zwaarte van het moment de Kamer te ontglippen.
Dinsdag kwamen de Verenigde Staten en Rusland in het Saudische Riyad overeen te werken aan het herstel van de betrekkingen en teams te vormen voor besprekingen over vrede tussen Oekraïne en Rusland. Ook zullen de Verenigde Staten en Rusland economische samenwerking verkennen, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio.
Rubio sprak later met de Europese buitenlandvertegenwoordiger Kaja Kallas. Zij waarschuwde dat de Russen Europa en Amerika uit elkaar willen spelen.
Het laat zien hoe snel Europa voor het blok komt te staan. Bij deze eerste gespreksronde over vrede in Oekraïne stond Europa buitenspel, net als Oekraïne zelf. Het is een reality check van ongekende orde.
Yeşilgöz: Europa is op zichzelf aangewezen
Frustratie daarover leeft bij veel partijen, zoals VVD, NSC, D66, CDA en ChristenUnie. Maar een antwoord over de positie van Nederland in een nieuwe wereldorde formuleerden zij amper.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz kwam nog het dichtst bij zo’n antwoord, met haar inbreng over de ‘nieuwe realiteit’ waarin Nederland leeft. ‘Europa is volledig op zichzelf aangewezen voor de eigen veiligheid.’
Eerder op de dag trok minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) de vergelijking met de veranderde wereld na de val van de Berlijnse Muur. Maar handelen lukt het kabinet nog niet. Premier Schoof sprak vooral bezwerende woorden.
Verder dan de noodzaak dat er meer geld naar defensie moet, kwam de premier nauwelijks. Zo is Nederland voorlopig een toeschouwer bij wat veel politici als een scharnierpunt in de geschiedenis zien.
Wilders nam gas terug
Vrijwel alle politiek leiders waren aanwezig bij het debat. Alleen bij BBB en Partij voor de Dieren voerden niet de fractievoorzitters het woord.
In het eerste uur ontmantelde PVV-leider Geert Wilders zijn eigen woorden die hij maandag op X had geplaatst. Toen sprak hij zich uit tegen het sturen van Nederlandse militairen. Daar bleef hij bij, maar hij zou niet de stekker uit het kabinet trekken.
Zijn coalitiepartners VVD, NSC en BBB zijn akkoord met zijn opstelling. Volgens VVD-leider Yesilgöz hoeft de coalitie zo’n besluit ook niet unaniem te steunen.
Stroperige coalitie
Frans Timmermans probeerde nog een bres in de coalitie te slaan, maar kwam niet ver. De GroenLinks-PvdA-leider worstelde zelf met zijn visie op de Verenigde Staten. Hij zei dat het land nu ‘de macht voor het recht’ laat gaan, maar ziet ook de trans-Atlantische band niet direct worden verbroken tijdens Donald Trumps tweede presidentstermijn.
GroenLinks-PvdA en de VVD dienden samen een motie in waarin het kabinet wordt opgeroepen een ‘constructieve houding’ aan te nemen ten opzichte van een eventuele inzet van militairen in Oekraïne. Voor die opdracht aan het kabinet is een ruime Kamermeerderheid.
Ook de steun voor het ophogen van de defensie-uitgaven is groot. Maar de coalitie schuift die hete aardappel door naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Pas begin april moet die nota af zijn. Een ophoging naar 3 procent van het nationaal inkomen aan defensie-uitgaven kost bijna 10 miljard euro.
Het verplaatsen van die discussie toont aan hoe stroperig de samenwerking in de coalitie is. Een snel antwoord kan zij niet formuleren op de rappe omwenteling van de wereldorde.
Zo vroeg PVV-leider Wilders om het huishoudboekje van de Nederlander niet te vergeten. Tegelijk wees Yesilgöz erop dat Nederland niet langer de eigen veiligheid door anderen kan laten opknappen en dus meer geld voor defensie nodig heeft.
SP: geen ‘loopjongen van de VS’
Terwijl partijen in het midden terecht met vrees de geopolitieke aardverschuiving tegemoet zien, tonen de partijen aan uiterste linker- en rechterzijde dat het hoefijzermodel nog altijd opgaat.
Zo zei SP-leider Jimmy Dijk dat hoewel zijn partij geen pacifistische partij is, hij niet als ‘loopjongen van de Verenigde Staten’ Nederlandse militairen naar Oekraïne wil sturen.
Maar gezien de radicale omslag van de Amerikanen is daar nauwelijks sprake van. De Amerikanen kan het nog maar weinig schelen hoe het in Oekraïne eindigt. President Trump zei dinsdagavond dat Oekraïne allang vrede had moeten sluiten.
Dat besef dringt maar moeilijk door in de Tweede Kamer. Volgende week is de Kamer met reces, waarna ze op 6 maart opnieuw over Oekraïne debatteert. Daar wordt in de wandelgangen van de Kamer schamper over gedaan, maar dat debat zal niet overbodig zijn gezien de snelheid waarmee de wereld verandert.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
