Gaan Nederlandse militairen naar Oekraïne? Die vraag domineert in Den Haag, nu de Amerikaanse president Donald Trump heeft gezegd dat Europese troepen een eventuele vrede moet bewaken. Hoe gaat het uitzenden van militairen eigenlijk in zijn werk? Vijf vragen en antwoorden.
1. Wie beslist over de inzet van Nederlandse militairen?
Volgens Grondwetsartikel 97 heeft de regering het ‘oppergezag’ over het leger. Voordat de regering de krijgsmacht inzet, moet ze wel de Eerste en Tweede Kamer informeren (Grondwetsartikel 100) in een zogeheten artikel 100-brief.
Het leger inzetten zonder het parlement vooraf in te lichten, mag de regering alleen vanwege ‘dwingende redenen’. En dat informeren moet daarna alsnog ‘zo spoedig mogelijk’ gebeuren.
2. Kan de Tweede Kamer een militaire missie blokkeren?
Formeel niet, want niet de Kamer maar de regering gaat over de inzet van het leger. Wel kan ze een motie van wantrouwen indienen en het kabinet ten val brengen.
Geen regering wil dat risico wil nemen. Daarom verzekert ze zich traditiegetrouw eerst van brede steun in de Kamer voor zo’n militaire missie.
Voor het zover komt, moet de regering zelf wel eensgezind beslissen over de inzet van militairen. In het verleden ging dat weleens mis.
In 2010 viel het kabinet Balkenende-IV door onenigheid over de missie in Uruzgan. De PvdA wilde geen verlenging, en haar ministers stapten uit het kabinet met CDA en ChristenUnie.
3. Zal Nederland militairen naar Oekraïne sturen?
Dat is nog onduidelijk. In het Kamerdebat op 18 februari bleek de coalitie verdeeld.
PVV en BBB stemden tegen een motie die de regering verzoekt ‘een constructieve houding aan te nemen ten aanzien van een Europese duurzame naoorlogse vredesmacht in Oekraïne, in samenwerking met andere trans-Atlantische bondgenoten’.
Coalitiepartners VVD en NSC stemden voor, net als oppositiepartijen GroenLinks-PvdA, D66, CDA, ChristenUnie, SGP, Volt en JA21. Samen hebben die partijen 92 Kamerzetels.
Premier Dick Schoof zei eerder dat het kabinet openstaat voor deelname aan zo’n missie. Maar later zei hij dat er van enige besluitvorming nog geen sprake is, en dat het nog te vroeg is om te speculeren over verdeeldheid in de regering.
4. Hoe kijken kiezers naar de inzet van Nederlandse militairen?
Uit een peiling van Ipsos I&O blijkt dat 41 procent van de Nederlanders zich zorgen maakt over de oorlog in Oekraïne, een van de hoogste percentages sinds Rusland drie jaar geleden dat land binnenviel.
Maar slechts een kwart is voor Nederlands militaire aanwezigheid in Oekraïne. Tegen is nog altijd 40 procent.
5. Waar ter wereld is Nederland op dit moment militair actief?
Nederland doet mee aan tien missies, die variëren van omvang. Zo doen vijf Nederlanders mee aan een Amerikaanse militaire missie in de veiligheidssector in Israël en de Palestijnse gebieden. Ook zijn militairen actief in Irak, Somalië en Zuid-Korea.
Daarnaast is er een grote inzet in oostelijk NAVO-gebied. Er zijn 270 Nederlandse militairen in Litouwen, in Roemenië zijn drie MQ-9 Reaperdrones gestationeerd en er varen drie schepen in de Oostzee. Ook ondersteunt de Luchtmacht Estland met het verdedigen van het luchtruim. Sinds vorig jaar zijn er vier Nederlandse F35’s aanwezig in Estland.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
