Zondag was er een discussie over een intrigerend thema tussen Volkskrant-hoofdredacteur Philippe Remarque en NRC-journalist Hubert Smeets. Hoe moet de journalistiek omgaan met PVV-leider Geert Wilders. Is de krant spiegel of uitdrager van wereldbeschouwing?
Zonder wijsheid, zelfbeheersing en oprechtheid kan de democratie niet worden beschermd. Maar we moeten democratie niet verwarren met de bescherming van een klasse of een wereldbeschouwing. In dat kader had bij het tv-programma Buitenhof een openhartige discussie over de journalistiek plaats tussen Hubert Smeets, NRC-journalist, en Philippe Remarque, hoofdredacteur van de Volkskrant.
De discussie ging over de wijze waarop de journalistiek moet omgaan met PVV-leider Geert Wilders. Een intrigerend thema. Eigenlijk begon de discussie al vorige week. De Volkskrant publiceerde een artikel over de PVV-kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. Op de voorpagina plaatste de krant een foto van Vicky Maeijer, nummer drie op de lijst van de PVV.
Dat wekte de verontwaardiging van een aantal lezers. De Volkskrant heeft zich dienstbaar gemaakt aan het herkenningsprogramma van PVV’ers, aldus Smeets.
Is de krant spiegel of uitdrager van wereldbeschouwing?
De hoofdredacteur reageerde in zijn krant op de boze e-mails van lezers. In het artikel is de kandidatenlijst van de PVV kritisch tegen het licht gehouden, vindt hij. Er moeten ingewikkelde keuzes worden gemaakt. Want terecht schrijft Remarque dat Wilders vrijwel uitsluitend communiceert via Twitter.
Volgens Smeets is de krant geen spiegel die alles doorgeeft: ‘Een krant is een medium dat een algemeen wereldbeeld probeert te propageren, te representeren.’ Helaas legt Smeets nergens uit wat hij met het wereldbeeld bedoelt. Als het om een beeld van de wereld gaat, dan dient de krant een spiegel te zijn.
Waarschijnlijk bedoelt Smeets een wereldbeschouwing, omdat hij daarna zegt: ‘Een krant staat ook voor een aantal identiteiten of maatschappelijke opvattingen.’ Wat zou die wereldbeschouwing moeten zijn? Die van D66, de PvdA of de VVD? Smeets dreigt een krant te verwarren met een politieke partij.
Wilders is een politiek vraagstuk, geen journalistiek probleem
‘Wij scheiden verslaggeving en opinievorming van elkaar. Juist in deze tijd van populisme. De krant moet de lezer in staat stellen om zelf na te denken,’ aldus Remarque. Maar Smeets en NRC Handelsblad willen juist propageren en representeren! Hier eindigt de journalistieke professionaliteit.
Het probleem van Smeets heet Geert Wilders: ‘Wilders is geen normale politicus.’ Niet de journalistiek, maar de politieke partijen moeten Wilders verslaan. Het probleem Wilders is een politiek vraagstuk en niet een journalistiek probleem.
Remarque: ‘Sommige mensen denken dat het 1933 is, en Wilders gestopt moet worden, ik vind dat we hoofd koel moeten houden, ik neem voorbeeld aan mevrouw Arib, sublieme neutraliteit. (…) Onze democratie is robuuster dan dat.’
Smeets: ‘Media moeten niet een spiegel zijn. Je moet ook je wereldbeeld waarvoor de Volkskrant of andere kranten staan serieus nemen. (…) Kranten verschuilen zich achter een soort ambachtelijkheid, als ze het maar goed journalistiek aanpakken, als ze het maar in de context plaatsen, dan is het probleem voorbij, maar dat probleem kan op 15 maart heel groot worden, het is denkbaar dat Wilders premier wordt. Ik zeg niet dat het zo is, je moet er rekening mee houden, en je moet ook nadenken wat je positie wordt als krant. Ik kan me niet voorstellen dat premier Wilders op een welwillend commentaar van de Volkskrant kan rekenen. Dan zou de Volkskrant onrecht doen, en misschien verraad plegen aan zijn eigen wortels.’
Remarque: ‘Ik ga niet door Wilders mijn recht laten ontnemen om onze journalistieke principe van verslaggeving – objectief en van alle kanten – om die overboord te zetten, omdat we in paniek zijn en in 1933 zijn.’
Moet journalistiek principes schenden omdat anders Wilders premier wordt?
Smeets wil dat Remarque het basisprincipe van journalistiek schendt, omdat Wilders premier kan worden en dat zou het einde van de democratie in Nederland kunnen zijn. Ik begrijp steeds beter waarom een deel van de samenleving NRC of andere kranten wantrouwt.
Het grootste nepnieuws werd ook nog door Smeets verkondigd bij zijn poging om de democratie te redden: premier Wilders in 2017. Het parlementaire stelsel houdt dat tegen. Tenzij hij al in 2017 over 76 zetels beschikt. Dat zal niet het geval zijn. Als Wilders’ partij de grootste wordt, zullen de andere partijen zich gedwongen zien om voorbij de ideologische verschillen met elkaar samen te werken.
Hij wordt dan de grootste winnaar van de verkiezingen, maar wel met de lege handen. Kan hij dus nooit premier worden? Ja, maar niet in 2017, uitgaande van de peilingen. Wellicht bij de verkiezingen daarna als de Nederlandse regering nog steeds geen begin heeft gemaakt met het aanpakken van problemen die Wilders vertolkt.
Lees deze blog van Syp Wynia: wordt Wilders premier als hij de grootste wordt? 
Smeets kiest voor de strategie van angst: de NRC en anderen moeten Wilders stoppen, anders wordt hij de premier van Nederland. Hebben we dit eerder gehoord? Ja, rond Pim Fortuyn!
Niet Remarque, maar Smeets pleegt verraad aan de wortels van de journalistiek, door de scheiding tussen feiten en opinies op te heffen.