Vicepremier en minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten (40) verdedigt donderdagavond haar eerste begroting. Als boerendochter begint ze met veel krediet. Maar voor een landbouw met toekomstperspectief zal ze ook harde keuzes moeten maken.
De Tweede Kamerleden leken woensdagavond, tijdens de eerste termijn van de begrotingsbehandeling, over verschillende werelden te praten. Terwijl CDA en VVD de innovatiekracht en efficiëntie van de Nederlandse land- en tuinbouw vierden, zeiden linkse partijen dat een (radicaal) andere landbouw nodig is om de natuur, samenleving en het milieu te beschermen. Dit met gesloten grondstofkringlopen (D66), oneindig ‘volhoudbaar’ (CU) of 70 procent minder dieren (PvdD).
‘Hoe wil deze minister herinnerd worden, hoe wil ze de geschiedenis in?’ vroeg William Moorlag (PvdA) voordat hij een voorstel lanceerde voor een nationaal akkoord natuur en landschap, gebaseerd op het Energieakkoord. Carola Schouten (ChristenUnie), de nieuwe minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, hoorde het lachend aan. Donderdagavond beantwoordt zij alle vragen.
Nu alle ministers en staatssecretarissen bekend zijn, moeten ze langs bij de oude en nieuwe premier Mark Rutte. Hij ontvangt als formateur de beoogde bewindslieden. Lees verder
‘Snel kind-af’
Schouten, middelste van drie zussen, groeide op op een melkveebedrijf in het Brabantse dorp Giessen. Op negenjarige leeftijd kwam haar 46-jarige vader om bij een ongeluk op het erf. ‘Ik was snel kind-af en voelde een enorme verantwoordelijkheid,’ zei ze tegen Opzij. Jaren runden moeder en dochters het bedrijf. Zelf ontfermde Schouten zich over de financiën en het ondernemen, met het boerenwerk had ze minder affiniteit.
Op haar zeventiende vertrok ze naar Rotterdam om bedrijfskunde te studeren aan de Erasmus Universiteit. ‘Ik heb het in Brabant heel goed gehad. Maar ik wist altijd wel dat ik weg wilde, naar de stad,’ zei ze tegen HP/de Tijd. ‘Het gevoel van: daar waar het gebeurt, daar wil ik bij zijn.’ Ze verpandde haar hart aan de stad. Nog altijd woont ze in Delfshaven, waar ze ook de gereformeerd-vrijgemaakte kerk bezoekt.
Geen twijfel aan Hem
In 2000, terwijl Schouten vakken volgde aan de Tel Aviv University in Israël, raakte ze zwanger. De periode erna was taai, zei ze tegen de Volkskrant. Even wist ze niet wat ze moet, leek het leven uitzichtloos. Ze combineerde als alleenstaande moeder de opvoeding van haar zoon met haar werk op het ministerie van Sociale Zaken en het afronden van haar studie. ‘Ik heb niet aan Hem getwijfeld. Maar ik heb Hem wel vertwijfeld gevraagd: wat nu?’
Schoutens politieke ster rees snel nadat ze in 2011 in de Tweede Kamer was begonnen als vervanger van André Rouvoet. Al na dik een half jaar riep de parlementaire pers haar uit tot politiek talent van het jaar. Ze pakte de financiële portefeuille voortvarend op, zelfs van beladen dossiers als de noodsteun aan Griekenland. De uitverkiezing was een hele eer, maar leidde bij Schouten ook tot stress. Kon ze de belofte wel inlossen?
Blauwe pakken
Het gepieker bleek onnodig, ze groeide uit tot een belangrijk Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Tijdens de onderhandelingen in 2012 over het Lenteakkoord zat ze naast fractievoorzitter Arie Slob. In de Kamer profileerde Schouten zich op Sociale Zaken, zoals met haar strijd tegen een bezuiniging op de Nabestaandenwet. Ze werd gedreven door haar christelijke waarden, zoals compassie en een sterk plichtsbesef.
Tijdens de formatieonderhandelingen in 2017 viel Schouten op als enige vrouw tussen de blauwe pakken. Ze kon goed overweg met mede-Rotterdammer Wouter Koolmees (D66). Andermaal sprong haar consciëntieuze houding in het oog. Tegen NRC bekende ze dat ze informateur Gerrit Zalm (VVD) na een gesprek een keer appte voor een herkansing, toen ze zich realiseerde dat ze een foutje had gemaakt. ‘Ik dacht dat ik het niet goed had gedaan. Daar kon ik echt wakker van liggen.’
Het CDA wil dat er een reddingsplan komt voor oud-Hollandse beroepen die dreigen te verdwijnen zoals molenaar of schaapsherder. VVD, D66 en ChristenUnie steunen het voorstel.
Veel krediet
Tijdens de verdeling van ministeries greep de ChristenUnie na harde onderhandelingen naast de ministerspost Sociale Zaken. Schouten kwam op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit dat na zeven jaar weer van het Economische Zaken werd losgemaakt.
Ze kan rekenen op veel krediet. Kranten schrijven vrolijk dat ze stevige schoenen aantrekt voor haar stalbezoeken. Boeren zijn blij weer een ‘eigen’ ministerie te hebben. Bovendien verwachten ze dat Schouten zich in hun situatie kan inleven. Dat weerhield haar er niet van na een publicatie in NRC over mestfraude stevig uit te halen naar de ‘eenderde van de boeren’ die zich niet aan de regels houden.
Als de sector niet zelf binnen de gestelde milieugrenzen blijft, of de vrijwillige plannen tot verbetering niet haalt, zal Schouten vaker streng moeten zijn. Duidelijk is al dat de oppositie steviger wil ingrijpen in de landbouw, zeker als het gaat om het milieu en de afname van plant- en diersoorten op en rond het boerenland. Zelfs belangenbehartiger Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO) heeft zich inmiddels aangesloten bij een deltaplan om de achteruitgang van biodiversiteit een halt toe te roepen.
Lastige dossiers
Op de plank liggen meer lastige dossiers. De veelgeplaagde toezichthouder NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit), die tijdens het fipronilschandaal afgelopen zomer bakken met kritiek kreeg, heeft aandacht nodig. Een ‘warme sanering’ – waarvoor 200 miljoen beschikbaar is – moet de grootste overlast in de varkenshouderij oplossen. Schouten zal vlot met plannen hiervoor moeten komen.
De boeren, een vergrijsde en snel krimpende beroepsgroep, willen vooral nieuw economisch perspectief. Het fonds met 75 miljoen euro voor jonge boeren is een gebaar. Uiteindelijk zullen ze meer een vuist moeten kunnen maken tegen inkopers. Of hun geld op andere manieren moeten verdienen, zoals met multifunctionele landbouw waarbij boeren een tweede inkomstenbron hebben in de zorg, recreatie of het natuurbeheer. Schouten zal moeten schipperen tussen deze botsende werelden.