De meerderheid in het Britse parlement was vóór lidmaatschap van de Europese Unie. Desondanks stemde meer dan driekwart in met een vertrek uit de EU. ‘De Britse burgers zijn onze werkgevers, bazen en leenheren en zij hebben voor ons besloten,’ zei Lagerhuislid Jacob Rees-Mogg. Dit zou een voorbeeld moeten zijn voor het continent, vindt Jelte Wiersma.
De democratische legitimiteit van nationale regeringen wordt overal in Europa in twijfel getrokken. Dat komt mede doordat opvattingen van een meerderheid van de burgers over belangrijke thema’s anders zijn dan die van meerderheden in parlementen. Zo is in elk EU-land, afgezien van het Verenigd Koninkrijk, een meerderheid van de burgers vóór het EU-lidmaatschap. Tegelijkertijd wil een meerderheid macht terug uit Brussel.
Het tegengestelde gebeurt. De machtsoverdracht naar de EU gaat maar door, met de zegen van nationale parlementen. De vraag rijst al gauw waarom iemand Tweede Kamerlid zou willen worden. Wie betrekt een huis om datzelfde huis eigenhandig af te breken?
Europese grondwet kwam er gewoon
Het wordt nog vreemder als parlementen referenda houden en daarmee hun macht verder laten verwateren. En het wordt nog eigenaardiger als uit die referenda blijkt dat een meerderheid van de burgers wil dat het nationale parlement weer machtiger wordt, waarna het parlement de macht die zij nog wél heeft plots gebruikt om dit dringende advies terzijde te schuiven. De Franse en Nederlandse kiezer stemden in 2005 massaal tegen de Europese grondwet. Desondanks kwam die grondwet er vier jaar later in licht aangepaste vorm alsnog.
Rutte’s minitop: hij wil snel door na de Brexit om economische schade te voorkomen. Lees meer >
Dit onnavolgbare handelen leidt tot begrijpelijk chagrijn over het politieke bedrijf. Verkiezingen en referenda leiden, wat de uitkomsten ook zijn, niet tot een andere EU-politiek. Zo verworden burgers van bazen tot horigen.
Britse democratie werkt als een spons
Hoe anders handelt het Britse parlement.
Een meerderheid was vóór EU-lidmaatschap. Maar nadat ruim 52 procent van de Britse kiezers in juni zei uit de EU te willen, stemde in maart driekwart van de parlementariërs in met deze Brexit. Er kon geen twijfel over bestaan: de wil van de meerderheid van de burgers om de soevereiniteit van hun nationale parlement te herstellen, moest worden gerespecteerd. Brexit is Brexit, zegt de Britse premier Theresa May telkens.
Je zou verwachten dat het Britse handelen een voorbeeld is voor de rest van Europa. De diepe, langdurige en succesvolle ervaring met democratie in het Verenigd Koninkrijk maakt dat het op dit gebied de beste leermeester is. De Britse democratie werkt al heel lang als een spons die de opvattingen van burgers opzuigt en verwerkt en zodoende geweld voorkomt. Revoluties in het Verenigd Koninkrijk waren altijd een stuk minder bloedig dan die op het Europese continent.
Het zou aardig zijn als continentaal Europa de Britse omgang met democratie overneemt en burgers weer tot werkgever, baas en leenheer verheft. Al was het maar om de lieve vrede te bewaren.